Ahmet Müfit yazdı…
ABD’de 13 yıldır yani 2008 krizinden bu yana geçen sürede onca para basılarak, şirketlerin çöp nitelikli, varlık değeri kalmamış varlıkları alınarak yani vatandaş değil şirketler kurtarılarak, ortalığa saçılan onca paraya karşın, yükselmeyen, yükseltilemeyen enflasyon, Nisan ayındayüzde 4,2 artarak, 2008’den bu yana en yüksek seviyeye çıkmış durumda. Daha da önemli olan, enflasyonun, ABD Merkez Bankası’nın, parasal genişlemeyi sonlandırmak için hedef olarak koyduğu yıllık yüzde 2 seviyesini aşmış olması.
Teorik olarak, talepteki artışın, fiyatlarda artışa sebep olmasıyla gerekçelendirilen enflasyon artışının altında yatan temel neden, pandemi gerekçesiyle para musluklarının bir kez daha ve sonuna kadar açılmış olması. Dolayısıyla, açıklanan bu sonuç açısından bakıldığında şaşılacak, enteresan olan bir şey yok ortada. Enteresan olan, daha düne kadar, 2008 sonrası uygulanan parasal genişleme politikalarının amacını, ekonomik büyümede kabul edilebilir seviyelere ulaşmak, işsizliği azaltmak, deflasyonist yapıyı kırmak yani kabul edilebilir bir enflasyon artışı sağlamak olarak açıklayanların, hep bir ağızdan, enflasyondaki artışın geçici olduğunu söylemeye başlamış olmaları.
Enflasyondaki artışın geçici olduğunu söyleyenlerin, bu iddialarını dayandırdıkları en temel gerekçe “baz etkisi” yani geçen yılın aynı döneminde, pandemi nedeniyle düşük çıkan (yüzde 0,3) enflasyon rakamı. Yıllık enflasyon artışının, ABD Merkez Bankasının, parasal genişlemeyi sonlandırmak için hedef olarak açıklamış olduğu yıllık yüzde 2 seviyesini aşmış, değişken gıda ve enerji fiyatları hariç tutulduğunda, çekirdek TÜFE 2020 yılının aynı dönemine göre yüzde 3 ve aylık bazdayüzde 0,9 artmış olmasının üzerinde çok fazla durmuyorlar. Pandeminin ilk etkilerinin görülmeye başlandığı Mart 2020 öncesi 4 ayda enflasyonun yüzde 2,3-2,5 düzeyinde seyretmiş olduğu yani enflasyondaki artış eğiliminin pandemi öncesinde başlamış olduğu gerçeğinigörmezden gelmeyi tercih ediyorlar.
Benzer durum, pandemi gerekçesiyle, pandemi öncesinde sonuna geldikleri parasal genişlemeyi sürdürme olanağı kazanan diğer ülkeler Merkez Bankaları açısından da geçerli olması. Birleşik Krallık Merkez Bankası, Para Politikası Kurulu Üyesi Gertjan Vlieghe, enflasyonun hedeflenen yüzde 2 oranını aşarak 2021 sonunda yüzde 2,5’e ulaşacağı öngörülerine ilişkin olarak, “Bu durum geçici olacaktır. Enflasyonda 1970’lerle kıyaslama hatalı” diyerek, “hadi bakalım, hedefe ulaştınız, para saçmayı bırakın” diyeceklere karşı şimdiden gerekçe yaratma derdine düşmüş durumda.
Esas soru ise niçin bu şekilde davrandıkları?
Sorunun, bir küresel diğeri ise ulusal/yerel -ulusal/yerel derken kastedilen ABD ve diğer G7 ülkeleri- olmak üzere iki farklı ölçekte yanıtlanması gerektiği kanısındayım. Çünkü şu an itibarıyla uygulanmakta olan para bolluğu politikalarına son verdiklerinde iki farklı ölçekte oluşacak komplikasyonların küresel çapta başlattıkları savaşta kendilerini güçsüz bırakacağının en çok kendilerinin farkında olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla, her ne kadar siyasetten bağımsız olduklarını iddia etseler de, 2008 krizi sonrasında ellerine geçirdikleri bu siyaseten kullanışlı hatta siyaseti de yöneten/yönlendiren -gerek içeride gerekse dışarıda her türlü manipülasyona olanak sağlayan- enstrümanı bırakmak istemediklerini de ifade edip devam edeyim.
Birinci yani küresel/uluslararası ölçek, 2008 krizi sonrasında kaybettiklerigüç ve itibarı yeniden kazanmak için Covid 19 pandemisini fırsat olarak gören “Büyük Sıfırlamacı”ların, Biden’ın seçilmesini de fırsat bilerek, neoliberal küreselleşmeci dünya düzenini, yeni kurallarla yani ABD’nin tek efendi pozisyonu kesin garanti altına alınarakyeniden canlandırma projesiyleilişkili. ABD’nin ve sistemin düşmanı olarak gördükleri, uluslar arası kabul edilmiş normlara aykırı davrandığını iddia ettikleri Çin ve Rusya başta olmak üzere, isyankar ulus devletlerin “ikna edilebilmeleri” için, küresel ölçekte dolaşan para bolluğunu, yani dışarıdan gelecek paraya bağımlı ekonomik büyümeyi sürdürmeleri, para bolluğu sonucu oluşan finansal balonların, muslukların daralması sonucundakipatlaması riskini olabildiğince ertelemeleri gerekiyor.
Parasal genişlemeye son verildiğinde, en büyük sorunu dışarıdan gelecek parayla bağımlı ülkelerin yaşayacağını, böyle bir olasılığın, kendi siyasi geleceklerini küresel piyasalardan para akışının devamına bağlamış bu ülkeler siyasetçilerinin, “sisteme” bağlılıklarını azaltma olasılığı olduğunu, böyle bir olasılığın, ABD’nin küresel patronajına doğrudan karşı çıkan Çin, Rusya başta olmak üzere, “başkaldıran” devletlere karşı girişilecek operasyonları başarısız kılma olasılığı olduğunun farkındalar.
İkinci yani ulusal/yerel ölçek, 2008 krizi sonrasında sisteme güveni azalan, demokrasi, özgürlük, vb. sloganlarla sunulan sistemin nasıl bir kandırmaca olduğunu doğrudan yaşayan ve sisteme güveni azalan ABD ve diğer gelişmiş ülke orta sınıflarının, parasal genişlemeden pay verilerek yeniden harcayabilir/tüketebilir kılınması, sisteme güvenlerinin yeniden inşa edilmesiyle ilgili.
İçeride “birlik” sağlanılamadığında, dışarıya karşı verilen mücadelenin kazanılamayacağı evrensel bir gerçek. İçeride birliği sağlamanın yolu -her ne kadar asgari kurumlar vergisi oranı vb. şeyler konuşuluyor olsa da-, yeni bir krize/patlamaya yol açmadan, orta ve alt ekonomik/sosyal sınıfların para bolluğuyla desteklenmesinden, krizin atlatılıyor olduğu algısının güçlendirilmesinden geçiyor. Bu noktada, Fransa’da, ABD’de generallerin yapmış oldukları açıklamaların, içeride birliğin oluşturulması yönünde farklı siyasi alternatifleri gündeme getirdiğini de ilave edip devam edelim.
Bu yazıda, ABD ekonomisinde gerçekleşen enflasyon oranının, yalnızca ABD halkının alım gücüyle ilgili olmadığını, bizim gibi ülkeler siyasetçi ve piyasacılarının niçin ABD’deki enflasyon ve diğer ekonomik gelişmeler konusunda bu denli hassas olduklarını anlatmaya çalıştım. Umarım, kısmen de olsa başarmışımdır.
Kaynaklar:
https://www.cnbc.com/2021/05/12/consumer-price-index-april-2021.html
https://tr.investing.com/economic-calendar/cpi-733
https://www.bloomberght.com/abd-de-enflasyon-13-yilin-zirvesine-cikti-2280240, https://www.bloomberght.com/boevlieghe-enflasyonda-1970lerle-kiyaslama-hatali-2281086
