Dr. Ceyhun Balcı yazdı…
Salgını tünele benzetirsek kimileri uzakta da olsa ışığı gördüğümüzü ve dolayısı ile salgında sona yaklaştığımızı öne sürüyor. Son olarak sahne alan Omikron varyantının yüksek bulaşıcılığıyla ters orantılı düşük gibi görünen öldürücülüğü küresel gevşemeye ve “bu işin sonu geldi” yanılsamasına yol açıyor.
Salgının aşı evresinde 1 yılı geride bıraktık. Aşıyla ilgili asılsız nitelemeler ve karalamalar virüs kadar hızlı yayıldı. Sosyal medyanın “sahte bilim” kaynaklı haberlerin yayılımına ilişkin elverişli bir ortam sunması, o ortamdaki sayıca az ama etkice çok trollerin varlığı da cabası. Aşının yalan bilgi kadar hızla yayılamadığına üzülerek tanıklık ettik.
Diğer yandan, yeryüzündeki eşitsizliklerin aşıya paylaşımına da olanca belirginliğiyle yansımış olması göz ardı edilemeyecek bir diğer sorun olarak karşımıza çıktı.
Yüksek gelirli ülkelerin kamu kaynaklarıyla desteklediği aşı çalışmaları başarıya ulaştıktan sonra kamuculuğun sahipsiz kalması doğal olarak bu buluşların ticarileşmesi sonucunu doğurdu. Varsıl ülkeler yurttaş başına 10 doza varan aşıya erişip bir de bunları istifleyince aşı eşitsizliği salgını körükleyen bir etkene dönüşmüş oldu.
Küresel soruna ulusal çözümün olanaksız olduğu saptamaları ve bu yanlıştan dönme uyarıları görmezden gelindi.
Aşı evresinin başında oluşturulan COVAX, GAVI adlarını taşıyan, yoksulları aşıyla buluşturmayı amaçlayan oluşumlar işlevsiz sayılmasalar da çözümden uzak kalındı.
Yoksullara yönelik 1 milyarıncı doz aşı geçtiğimiz haftalarda yerine ulaştı. Düşük gelirli ülkelerde 1 doz aşı olma oranının % 10’u ancak yakalamakta olduğu bilgisi ne demek istediğimizi anlatmayı kolaylaştıracaktır.
Küresel ölçekte uygulanan aşı dozu sayısı 10 milyara yaklaşmış olmakla birlikte salgının sonlandırılması için gereken aşı dozu niceliğinin 22 milyar olduğu bilelim. Bugün için küresel ölçekte en az bir doz aşılanmışların oranının % 60 olduğunu anımsatalım. Bu bilgiler ışığında salgının sonuna daha epeyce gün sayma gereğiyle karşı karşıya olduğumuz açıktır.
Aşı evresinin başında altı çizilen ve her fırsatta dile getirilen aşı formülünün paylaşılması, aşı yapımına ilişkin teknolojik mülkiyet haklarından vazgeçilmesi çağrısı boşlukta yankılanıp gitti. Şu anda çok daha açıklıkla görülüyor ki, aşı üreticisi varlıklı ülkeler bu çağrılara kulak vermek şöyle dursun teknolojik mülkiyet haklarının önüne aşılması güç duvarlar örme yoluna gittiler. Bu tutum “açgözlülük” olarak da nitelendi pek çok odakça.
COVAX ve GAVI oluşumları “hayırseverlik” temelinde var edilmeye çalışıldı. Gelinen noktada sorunun bu temelde çözülemeyeceği açığa çıkmıştır.
Kasaları boş olan bu oluşumların yalnızca hayırseverlik üzerinden yeterli aşıya erişim sağlamaları olanaksız görünmektedir.
Salgında eşitsizlik gerçeğinin gündelik yaşamımıza sunduğu gerçek, VARYANT olarak karşımıza çıkmaktadır. Varyantların doğduğu ülkelerin Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika olması düşündürücüdür. Aşılamanın yeterli olmadığı ya da yeterli hızla gerçekleştirilemediği ülkelerdir adı anılanlar. Uzaklarda olmaları bir anlam ifade etmez günümüz ulaşım kolaylıkları göz önüne alındığında. Uzak ülkelerdeki varyantların aradan haftalar geçmeden varsıl ülkelerde etkili oldukları, ana bulaş etkenine dönüştükleri düşünüldüğünde aşı istiflemenin, kendi yurttaşına çok sayıda aşı dozu uygulamanın kısır döngü değirmenine su taşımanın ötesine geçemeyeceği gerçeğinin algılanması zamanı gelmiştir.
Hiç kuşkusuz bu eşitsizlik yoksulları öncelikle vurmakta, hastalandırmakta ve öldürmektedir. Ancak, varsıl ülkelerin de bu durum karşısında hiç de güçlü ve dirençli olmadıkları istatistiklere yansıyanlardan kolaylıkla anlaşılabilmektedir.
Aşı formüllerinin ve aşı paylaşımcılığının çevresine örülen kalın duvarların virüs karşısında işlevsiz kalmakta olduğu başka nasıl ortaya konabilir?
Çözüm ve esenliğe çıkış yolu bellidir!
Paylaşımcılık, dayanışma ve eşitsizliklerin tümüyle değilse bile önemli oranda giderilmesi.
Hiç olmazsa bu kez ve salgın düzleminde…
Omicron. Sahada çalışan bir hekimim. Gerçekten hızlı yayılıyor ama etkisi ve öldürücülüğü çok az. Dr Haksun Acet.
Guzel bir Oyku olmus. Gerceklerden uzak olsa da.