Dünya genelinde Kovid-19 nedeniyle hayatını kaybeden kişilerin çoğunluğunu erkekler oluşturuyor. La Trobe Üniversitesi’nden genetik profesörü Jenny Graves, The Conversation’da yayınlanan yazısında bu durumun tüm bu faktörlerin birbiriyle olan etkileşiminden kaynaklandığını belirtti.
Jenny Graves’in yaptığı araştırmada Kovid-19‘dan erkeklerin daha fazla etkilendiğini belirtirken, birçok memelide dişi ve erkeklerin çok sayıda hastalığa verdiği yanıtın farklı olduğunu ve bu durumun SARS-CoV-2’ye özgü olmadığını anlattı.
Webtekno’dan Deniz Şahin’in Avusturalyalı profesör Graves, Kovid-19’un ağır geçirilmesinde önemli faktörlerden birinin yaş olduğunu fakat bunun erkeklerin daha fazla hayatını kaybetmesini açıklamadığını ifade etti. Koronavirüsü etkileyen diğer önemli faktörlerin kronik hastalıklar, özellikle de kalp rahatsızlığı, diyabet ve kanser olduğunu, bunların hepsinin erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görüldüğünün altını çizdi.
KORONAVİRÜSE KARŞI NEDEN ERKEKLER DAHA SAVUNMASIZ?
Erkek ve kadınlardaki cinsiyet kromozomları ve içlerindeki genlerin farklılaştığını dile getiren Graves, kadınların X adı verilen iki orta boy kromozoma (XX), erkeklerinse sadece tek X kromozomuna ve içinde az sayıda gen bulunduran küçük bir Y kromozomuna sahip (Xy) olduğunu belirtti.
İfade edilen Y genlerinden biri (SRY) bir XY embriyosu içinde testislerinin gelişimini sağlayarak embriyoyu erkek olmaya yönlendiriyor. Testisler de erkek hormonu üretiyor ve bu hormonlar bebeğin erkek olarak gelişmesini sağlıyor.
SRY’nin yokluğunda ise yumurtalık oluşuyor ve bu da kadınlık hormonlarını salgılıyor. Bu hormonlar hem erkek ve kadınların bedenlerinin farklı olmasından sorumlu fakat aynı zamanda insan davranışlarında da büyük oranda etkili oluyor.
HORMONLAR VE Y KROMOZOMU
Genellikle Y kromozomu SRY dışında “çöp DNA” adı verilen tekrarlanan dizilerden başka bir gen geçmiyor.
Graves, yaşlanmayla birlikte “Toksik y”nin düzenini kaybedebileceğini ve bu durumun erkeklerde yaşlanmayı hızlandırabileceğini, böylece erkeklerin virüse karşı daha savunmasız olmasını açıklayabileceğini belirtti. Ancak profesör, erkekler açısından daha büyük sorun olan SRY’nin sagıladığı erkeklik hormonu olduğunu vurguladı.
Testosteron seviyelerinin hastalıklarla özellikle de kalp rahatsızlıklarıyla ilişkili olduğu biliniyor ve bu durum kişilerin yaşam süresini etkileyebiliyor. Östrojen hormonu kadınları kalp rahatsızlıkları dahil birçok hastalıktan koruyor. Ancak erkekler östrojen seviyelerinin düşük olması nedeniyle de ayrıca dezavantajlı durumdalar.
Davranışlar üzerinde erkeklik hormonunun da etkileri bulunuyor. Riskli davranışlar konusunda testosteron seviyeleri erkekler ve kadınlar arasında fark gösteriyor. Alkol ve sigara kullanımının yanı sıra doktora gitmekten kaçınma gibi davranışlar riskli davranışları kapsıyor. Sigara kullanımı sadece herhangi bir solunum yolu rahatsızlığı için şiddetli bir risk teşkil etmiyor, aynı zamanda akciğer kanserine yol açarak ilave bir risk yaratıyor.
Tüm bu açıklamalara rağmen Graves, riskli davranışların Kovid-19 ölümlerinde kadın- erkek farkını tek başına açıklayamayacağını vurguluyor ve cinsiyet hormonlarının diğer etkilerini açıklıyor.
İKİ X KROMOZOMU TEKTEN DAHA GÜÇLÜ
Graves bir X kromozomunda bulunan binden fazla genin metabolizmayı düzenlemek, kanı pıhtılaştırmak ve beyin gelişimi dahil birçok işlevi olduğunu ifade ediyor. Kadınlarda bulunan iki X kromozomunun (XX) tek bir X genindeki genin mutasyona uğraması halinde bir tampon görevi gördüğünü vurguluyan Graves, erkeklerin bu tampondan mahrum olduğunu belirtiyor. Bu nedenle erkekler hemofili (kanın pıhtılaşması hastalığı) gibi cinsiyetle alakalı hastalıklardan daha çok etkileniyor.
Graves, bir başka sorunun erkeklerin bağışıklık sistemi olduğunu belirtti. Kadınların erkeklerden daha güçlü bağışıklık sistemleri olduğu uzun süredir biliniyor. Fakat bu tek başına yeterli değil. Bu durum kadınları lupus ve MS (Multipl Skleroz) gibi otoimmün hastalıklara karşı daha duyarlı hale getiriyor. Ancak Graves, fare ve insanlarda yapılan bir çok deneyin gösterdiği gibi bu durumun kadınların SARS ve MERS gibi virüslere olan duyarlılık konusunda daha avantajlı olmasını sağladığının altını çiziyor.
Bir X kromozomunda en az 60 immün yanıt geni bulunuyor. Bunlardan daha fazlasına ve iki farklı versiyonuna sahip olmak da kadınlara daha geniş aralıklı bir savunma sağlıyor.
