Polikistik Over Sendromu nedir? Beslenme nasıl olmalı?

Diyetisyen Merve Sayın yazdı…

İlk kez 1935 yılında teşhisi konulmuştur. PKOS üreme çağındaki kadınların ortalama %10’unu etkileyen metabolik, endokrinolojik, psikiyatrik ve kardiyovasküler etkileri ile kompleks bir hastalıktır. Polikistik over sendromunun nedeni net olarak bilinmemektedir. Ancak en sık görülme sebeplerinin kalıtsal faktörler ve anormal hormon seviyelerinin olduğu belirtilmektedir. Polikistik over kelime anlamı olarak çok sayıda kist içeren yumurtalık dokusu anlamına gelmektedir. Poli (çok sayıda), kistik (kist içeren), over (yumurtalık dokusu) gibi.

Hiperandrojenizm, insülin direnci, adet düzensizliği, infertilite, hirşutizm, abdominal obezite ile karakterize endokrin bir hastalıktır. Sendromun heterojen yapısı nedeniyle kimi hastada üreme, kimi hastada metabolik bozukluklar ön plana çıkmakta ve tedavi yöntemleri de kişiden kişiye değişkenlik gösterebilmektedir.

PCOS BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kilo artışı
Akne
Hirşutizm (erkeksi kıllanma)
Menstruel döngü olmaması veya adet düzensizliği
Saçlarda dökülme veya seyrelme
Yorgunluk ve depresyon

OBEZİTE VE ANOVULASYON

PKOS hastalarında obezite arttıkça ovulasyon sorunu artmaktadır.
Ovulasyon sorunundaki artışla birlikte ise kilo vermek güçleşmektedir.
Yani tam anlamıyla kısır bir döngüdür.
PKOS’lu obez kadınların %88’inde adet düzensizliği görülmektedir.
PKOS hastası obez kadınlarda kilo kaybıyla birlikte büyük oranda insülin düzeyinin düzeldiği ve buna bağlı olarak da androjen seviyesinin düşmesine bağlı olarak ovulasyonun gerçekleştiği gözlemlenmiştir.
PKOS hastası obez kadınlarda kilo kaybıyla birlikte büyük oranda insülin düzeyinin düzeldiği ve buna bağlı olarak da androjen seviyesinin düşmesine bağlı olarak ovulasyonun gerçekleştiği gözlemlenmiştir.

PCOS VE KİLO KAYBI & İYİLEŞME

Anovülasyonun geliştiği PKOS’lu obez kadınlarda, vücut ağırlığının %2-5 arasında azalmasının, ovülasyonun başlamasında ve insülin duyarlılığının artmasında yeterli olduğu belirtilmektedir. Düşük düzeydeki vücut ağırlık kaybı (%2–5); abdominal yağlanmada %11 ve belde ise 4 cm’lik bir azalma ile sağlar. İnsülin duyarlılığını artırır.

PCOS’li obez kadınların sadece %5–10 oranında kilo kaybetmesi ile 6 ay içinde kadınların %55-100’ünde metabolik ve hormonal bozukluklarının düzeldiği belirtilmiştir. Yapılan araştırmalara göre, kilo vermenin genel PCOS tablosunu düzelttiği ve şişman PCOS’li kadınlar ile zayıf PCOS’li kadınlar kıyaslandığında, şişman kadınlarda kısırlık, kanser, hirşutizm, psikolojik ve metabolik bozukluklar gibi pek çok komplikasyonun görülme sıklığının daha fazla olduğu bulunmuştur.

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

İlaçla Tedavi
Cerrahi Tedavi
Sağlıklı Yaşam Biçimi (Diyet ve egzersiz)

PCOS’li obez kadınların sadece %5–10 oranında kilo kaybetmesi ile 6 ay içinde kadınların %55-100’ünde metabolik ve hormonal bozukluklarının düzeldiği belirtilmiştir.

BESLENME TEDAVİSİ

Beslenme tedavisi ile:

Obezite
Menstrual siklus bozukluğu
Hiperkolesterolemi
Hirşutizm
Cilt ve iştah sorunları
Artmış kan glukoz düzeyi
Hormon dengesizlikleri

gibi tipik semptomlarının düzeldiği belirlenmiştir.

Beslenme tedavisi olmaksızın, ilaç tedavisinin tek yöntem olarak kullanıldığı vakalarda hastalığın sadece akut döneminde iyileşme olduğu fakat uzun vadede tablonun daha da karmaşık hale geldiği bilinmektedir. Polikistik over sendromu için optimal beslenme tedavisinin içeriği henüz net olarak bilinmemektedir.
IR’yi düşürmek ve hücreleri daha fazla yanıt verir hale getirmek için; öğün atlanmamalı, özellikle kahvaltıya önem verilmeli ve düzenli öğün tüketilmelidir.
Günlük kalorinin %40’ının karbonhidrat kaynaklarından gelmesi ideal olacaktır. PKOS’ta beslenme tedavisinin esasını, düşük glisemik indekse sahip karbonhidrat kaynakları oluşturmalıdır.
Adet düzensizliği sorunu yaşayan kadınlar üzerinde yapılan bir araştırmada aynı kalori içeriğine sahip düşük GI’li zayıflama diyeti yapan kadınların %95’inde; normal zayıflama diyeti uygulayan kadınların ise %63’ünde adet düzensizliği sorunun giderildiği görülmüştür.
Kahvaltı öğününde tam buğday, çavdar gibi esmer ekmek çeşitleri yer almalıdır. Öğlen ve akşam yemeklerinde ise pirinç, makarna gibi besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır.
Günlük kalorinin %30’unun protein kaynaklarından gelmesi ideal olacaktır. Diyetin protein içeriğinin yüksek olması; tokluk sağlar, insülin duyarlılığını arttırır, üreme ve endokrin hormon işlevleri düzeltir.
Et ve türevi, yumurta, yoğurt, peynir, yağlı tohumlar ve süt gibi protein kaynağı besinler polikistik over diyeti için en önemli besinlerdendir.
PCOS diyeti listesi uygularken karbonhidrat kaynağı besinlerin protein kaynakları ile birlikte tüketilmesi kan şekeri regülasyonu için çok önemlidir.
Tereyağı, margarin, mayonez ve krema gibi yağ kaynakları yerine sağlıklı yağlar tercih edilmelidir. Yağ kaynakları: Somon ve uskumru gibi yağlı balıklar, avokado, zeytinyağı, ceviz ve fındık gibi yağlı tohumlar, kabak çekirdeği ve keten tohumu gibi besinlerden yana kullanılmalıdır.
Yeterli posa alımı sağlanmalıdır. Yeterli posa alımı tokluk hissini uzatır ve kilo vermeyi hızlandırır.