Tüm dünyada 6,5 milyon insanın ölümüne neden olan koronavirüsün ardından bu kez maymun çiçeği virüsü endişesi yaşanıyor. Şimdiye kadar 20 ülkede görülen maymun çiçeği virüsü endişe yaratırken İngiltere Sağlık Güvenliği Ajansı NHS’den uzmanlar merak edilen soruları yanıtladı.
EN SAVUNMASIZ GRUP AÇIKLANDI
Sözcü’nün haberine göre NHS, genel nüfus için riskin düşük olduğunu söyledi ancak, “İnsanlardan, vücutlarının herhangi bir yerinde lekeler, ülserler veya kabarcıklar gibi görünebilecek her türlü yeni döküntü veya lezyona karşı dikkatli olmalarını istiyoruz.” uyarısında bulundu.
Maymun çiçeği virüsünün özellikle bağışıklık sistemi güçsüz olan insanları etkilediğini vurgulayan uzmanlar, çok yaşlı ve çok genç kesimi de ‘savunmasız’ grup olarak işaretledi.
MAYMUN ÇİÇEĞİ YENİ KORONAVİRÜS OLABİLİR Mİ?
Uzmanlara göre, Covid-19’a neden olan virüs gibi, maymun çiçeği de hayvanlardan insanlara sıçradı. Ancak iki virüs arasındaki tek benzerlik bu. Başlangıç olarak, Covid’e neden olan virüs olan SARS-CoV-2 yeniydi. Hiç kimse, hiçbir yerde, buna karşı önceden bağışıklığa sahip değildi. Ancak maymun çiçeği virüsü yeni değil. İlk olarak 1950’lerin sonlarında Danimarkalı bilim adamları tarafından, üzerinde çalıştıkları maymunlarda çiçek hastalığı benzeri bir hastalık geliştiğinde tanımlandı. Ancak virüsün ismine rağmen birincil taşıyıcılar maymunlar değil, fareler ve sincaplar gibi kemirgenlerin olduğu bildirildi.
VİRÜS NASIL BULAŞIR?
Maymun çiçeği virüsünün bir kemirgenin ısırması yoluyla veya veya virüsün neden olduğu kan, vücut sıvıları veya derisindeki kabarcıklarla temas yoluyla insanlara bulaşabileceği aktarıldı. Birisi enfekte olduğunda, yakın fiziksel temas yoluyla diğer insanlara virüsü bulaştırabileceği vurgulandı. Ayrıca, virüsün tükürükte bulunması nedeniyle öksürük veya hapşırma yoluyla yayıldığı aktarıldı.
“Maymun çiçeği virüsü cinsel yolla bulaşan bir hastalık mı?” sorusunun cevabı ise bilim insanlarına göre, kısaca hayır. Virüsün bulaşması için cinsel temas birinci yol kabul edilmiyor. Örneğin HIV gibi meni veya vajinal sıvılardan geçtiğine dair henüz bir kanıt yok. Ancak cinsel ilişki sırasında ten tene temas, eşlerden birinde maymun çiçeği lezyonları varsa bulaşmaya neden olabiliyor.
SEMPTOMLARI NEDİR?
Maymun çiçeği virüsü başlangıçta grip benzeri bir etkiye neden olur. Ateş, , baş ağrısı, kas ağrısı, sırt ağrısı, şişmiş lenf düğümleri (boyun, kasık veya kolların altında bulunan bezler) ve yorgunluk en çok görülen belirtiler arasında yer alır. Bir ila beş gün içinde, genellikle önce yüzde, sonra cinsel organlar da dahil olmak üzere vücudun diğer bölgelerine yayılan bir döküntü ortaya çıkar.
Döküntü suçiçeğine benzer. Küçük, sıvı dolu kabarcıklara dönüşen kabarık noktalar olarak başlar. Bu kabarcıklar, sonunda düşen kabuklara dönüşür.
NASIL TESPİT EDİLİR? İYİLEŞME SÜRECİ NASIL?
Bir kişiye maymun çiçeği olduğundan şüpheleniliyorsa, o kişiye tıpkı Covid-19 sürecindeki gibi PCR testi yapılmalıdır. Spesifik bir tedavi yoktur ve NHS şu anda semptomların hafif olması durumunda hastalara iyileşene kadar evde kalmalarını tavsiye etti.
Hastalık daha ciddiyse, hastalara antiviral ilaçlar; çiçek hastalığı için tasarlanmış Tecovirimat ve Cidofovir dahil tedavi önerilebilir.
MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ ÖLÜMCÜL MÜ?
Maymun çiçeğinin iki türü vardır ve dolaşımda olan Batı Afrika türü daha az öldürücü olarak bilinir. Orta Afrika veya Kongo Havzası varyantı daha tehlikelidir.
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar, küçük çocuklar, hamile kadınlar ve yaşlılar daha büyük risk altındadır.
Şiddetli maymun çiçeği zatürreye, ciddi bir akciğer rahatsızlığına ve sepsise, potansiyel olarak ölümcül bir bağışıklık sistemi reaksiyonuna, beynin şişmesine ve gözün önündeki şeffaf lens olan korneanın zarar görmesine bağlı olarak görme kaybına yol açabilir.
ÇOCUKLAR İÇİN TEHLİKELİ Mİ?
Eldeki çok sınırlı bilgiye göre cevap evet. Dünya Sağlık Örgütü, çocuklara virüs bulaşırsa, büyük olasılıkla daha az korunan bağışıklık sistemine zarar verebileceği için daha riskli olabileceğini söyledi. Uzmanlar, Afrika’daki maymun çiçeği vakalarının en sık çocuklarda görüldüğünü belirtirken, özellikle bölgede çocukların kemirgenlerle oyun oynaması sonucu bu durumun yaşandığı vurgulandı.
ULAŞIM ARAÇLARI RİSKLİ Mİ?
Cevap evet. Uzmanlara göre, uçak veya otobüs gibi ulaşım araçlarında maymun çiçeği virüsü görülen bir kişinin hemen yanına oturmak veya bir metre yakının olmak, bir bireyi virüse orta derecede maruz kalma riskine sokacak senaryolar arasında yer alıyor. Ancak uzmanlar, 1 metre sınırı dışında yani uçakta üç sıra yanda veya arkada oturan kişilerin ‘düşük riskli’ olduğunu vurguladı. Bu kişilere asemptomatik kaldıkları sürece herhangi bir önlem almalarının önerilmediği de aktarıldı.
‘SON SALGINDA HENÜZ ÖLÜM ORANI BİLDİRİLMEDİ’
Maymun çiçeği virüsü hakkında bilgiler veren İstanbul Çamlıca Medicana Hastanesinde Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Nafiz Koçak, genellikle hafif seyreden hastalık olduğunu ve tedavi olmaksızın birkaç haftada iyileşildiğini söyledi. Doç. Dr. Koçak, “Maymun çiçeği hastalığı insanlar da dahil olmak üzere, bazı hayvanlarda görülen; maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. İki türü bulunan virüsün Kongo türünün yüzde 10 ölümcül olabilirken Birleşik Krallık salgınında doğrulanan Batı Afrika türünün ölüm oranı yaklaşık yüzde1’dir. Son salgında henüz ölüm bildirilmemiştir” açıklamasını yaptı.
‘BOYUNDA ŞİŞLİK, SIRT AĞRISIYLA KENDİNİ GÖSTERİR’
Şimdiye kadar Orta ve Batı Afrika’nın tropikal yağmur ormanlarında nadir görülen maymun çiçeğinin ilk belirtileri anlatan Doç. Dr. Koçak, “Ateş, baş ağrısı, boyunda şişlikler, sırt ağrısı, kas ağrısı ve halsizliktir. Daha ciddi vakalarda, genellikle yüzde ve genital bölgede su çiçeği ve çiçek hastalığında görülenlere benzeyen bir döküntü gelişebilir. Maymun çiçeği ile enfekte olanlarda genellikle enfeksiyondan 4 ila 20 gün sonra belirtiler görülmeye başlar. Orta ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir” dedi.
‘MAYMUN, SİCAP VE SIÇANLA TEMASTA YAYILABİLİR’
Doç. Dr. Koçak, “Bu virüs; insandan insana bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi şeylere temas yoluyla; deri sıyrıkları, solunum yolu, göz, burun veya ağız yoluyla bulaşabilir. Cinsel ilişki sırasında doğrudan temas yoluyla da bulaşabilir. Virüs ayrıca bulaştığı maymunlar, sıçanlar ve sincaplar gibi hayvanlar yoluyla da yayılabilir. Yetersiz pişmiş enfekte hayvanların etlerini yemek de olası bir risk faktörüdür. Hamile anneden çocuğuna, fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir. Kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6 ila 13 gün arasındadır, ancak 4 ila 20 gün arasında değişebilir” açıklamasını yaptı.
‘KÜÇÜK ÇOCUKLARDA ÖLÜM ORANI YÜKSEKTİR’
Enfeksiyonun seyrinin iki döneme ayrıldığını belirten Doç. Dr. Nafiz Koçak, “İlk 5 günlük dönemde ateş, yoğun baş ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, sırt ve kas ağrıları ile şiddetli halsizlik belirtileri görülür. Lenf bezlerindeki şişlik benzer diğer hastalıklarla (su çiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakalarının ayırt edici bir özelliğidir. İkinci dönemde başlayan deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüzdedir. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (yüzde 95) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (yüzde 75) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (yüzde 70), genital bölge (yüzde 30) ve konjonktiva ile kornea da (yüzde 20) etkilenir. Maymun Çiçeğinde şiddetli vakalar, çocuklar arasında daha sık görülür. Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda yüzde 0 ila 11 arasında değişmektedir ve küçük çocuklar arasında daha yüksektir” şeklinde konuştu.
‘HİJYENİK OLUNMALIDIR’
Doç. Dr. Nafiz Koçak, Maymun çiçeği virüsü ile enfeksiyonu önlemek için alınabilecek önlemleri şöyle sıraladı:
“Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçınılmalı (maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil). Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir malzemeyle temastan kaçınılmalı. Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edilmeli. Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulanmalı. Sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak yeterli. Hastalar ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanılmalı. Maske takılmalı.”
TANI KOYMA YÖNTEMLERİ
Doç. Dr. Koçak, “Tanıda, doğruluk ve duyarlılık göz önüne alındığında; polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) tercih edilen laboratuvar testidir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir. Antijen ve antikor saptama yöntemleri, maymun çiçeğine özgü doğrulama sağlamaz. Bu nedenle, kaynakların sınırlı olduğu durumlarda tanı veya vaka incelemesi için kan testi ve antijen saptama yöntemleri önerilmez” dedi.
’42 YAŞ ALTI ENFEKSİYONA AÇIK DURUMDA’
Spesifik olarak kanıtlanmış bir tedavi olmadığını vurgulayan Doç. Dr. Nafiz Koçak, maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve çiçek hastalığı geçirmiş kişilerden elde edilmiş intravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. Dünya çapında 42 yaşın altındaki popülasyon, çiçek hastalığı aşılama programlarının uygulamasının sonlandırılması nedeniyle enfeksiyona açık durumdadır. Maymun çiçeği, çiçek hastalığına neden olan virüsle yakından ilişkili olduğundan, çiçek hastalığı aşıları önleyici tedbir olarak kullanılabilir. Hastalığa yakalanma durumunda ilk 5 gün içinde dahi uygulamadan sonuç alınabilmektedir. Çiçek aşısı tüm çiçek virüslerine karşı çapraz koruma sağlar” açıklamasını yaptı.
