Amerikan hegemonyasına karşı birleşik cephe?

Barış Adıbelli yazdı…

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in tartışmalı tarihi Rusya ziyareti dün başladı. ABD, Avrupa, Japonya, Güney Kore ve Tayvan bu ziyareti endişeli bir şekilde takip ediyor. ABD bir adım daha öteye giderek Çin’in Rusya’ya silah satmaya hazırlandığını iddia diyor.

Bu resmi ziyaret Xi Jinping’in 9’uncu kez Rusya’yı ziyaret edişi oluyor. Bugüne kadar Putin ile çeşitli platformlarda elli defa görüştükleri de söyleniyor. Xi Jinping ilk göreve geldiği 2013 yılında ilk dış ziyaretini Rusya’ya yapmıştı. Bugünü üçüncü kez cumhurbaşkanlığına seçilen Xi bir kez daha ilk dış ziyaretini Rusya’ya yapıyor. Xi Jinping’in ilk dış ziyaret konusunda Rusya’yı seçmesi Batı’da büyük bir endişeye ve korkuya neden oldu.

Putin Xi’yi can dostum diyerek karşılarken Xi de sevgili dostum diye hitap etti. Her iki lider de dostluklarının kardeşlikten öte olduğunun altını çizdi.

Xi Jinping çantasında Ukrayna barış planı ile geldi. Dünkü görüşmede Putin, barış planını görüşmeye hazır olduklarını söyledi. Ancak ABD ve Batı bu barış planına şüpheli yaklaşıyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Xi’nin ziyaretinin Çin’in Rusya’nın Ukrayna’daki zulmüne diplomatik kılıf sağlama niyetini gösterdiğini söyledi. Bunun yanında Blinken, Xi Jinping’in Putin’i Ukrayna’da işlediği suçları kınamak yerine Rusya’yı ziyaret ederek diplomatik kılıf sağlamasını da kınadıklarını belirtti.

Ayrıca barış planıyla ilgili olarak da Amerikan tarafı 12 maddelik barış planında ABD’nin de savunduğu kimi başlıkların olmasına karşın esas önemli bir başlık olan Rusya’nın askerlerini Ukrayna’dan çekmesine yönelik hiçbir ibarenin bulunmadığına işaret ederek Putin’in askerlerini Ukrayna’dan çekmediği sürece bir ateşkes veya barış olmayacağını söylüyor. Dışişleri Bakanı Blinken da Çin’in barış planının sadece ve sadece Rusya’ya zaman kazandırmak için Çin’in icat ettiği bir plan olduğunu söylüyor. Rusya, bu süre zarfında Ukrayna’da askerlerini yeniden toplayıp organize edebilecek. Bir bakıma, bu ziyaret tecrit edilmiş Rusya’ya Çin’in sağlamış olduğu bir nefes, bir can suyu olarak görülüyor.

Her iki lider de dün ABD’nin hegemonyasına karşı olduklarını üstü kapalı bir şekilde söylediler. Zaten ziyaret başlamadan önce her iki ülke lideri de birbirlerinin önemli yayın organlarında yayınladıkları makalelerde görüşlerini paylaştılar. Dünkü görüşmede Putin, ABD’nin Çin’i ve Rusya’yı çevrelemeye çalıştığını söyledi. Her şeye rağmen iki lider çok kutuplu dünya düzeninin kurulmasına yönelik niyetlerini bir kez daha dile getirdiler.

Şimdi esas mesele, geçtiğimiz eylül ayında toplanan Şanghay İşbirliği Örgütü Taşkent zirvesinde Rusya’nın Ukrayna savaşı politikasını eleştiren Xi Jinping’in bu çıkışı G-20 Bali zirvesinde karşılığını bulmuş, Biden ile Xi’nin yüz yüze saatlerce süren görüşmeden sonra ABD Dışişleri Bakanı Blinken’ın uzun bir aradan sonra Pekin’e gitmesi kararlaştırılmıştı. Çin ile ABD arasındaki buzlar eriyordu; fakat gidişat bu yönde olamadı. Amerikan hava sahasını ihlal eden Çin balonunun düşürülmesi ve ondan sonraki süreçte Çin ile ilişkilerin gerginleşmesi ve eskisinden daha kötü bir hale gelmesi bir anda Xi Jinping’in daha agresif bir dış politika moduna geçmesine neden olmuş, Rusya ile ilişkisini yeniden gözden geçirip yeniden Rusya’ya yakınlaşmıştır. Dünkü ziyaret de bu yakınlaşmasının resmi duyurusudur. Bir başka deyişle Çin ABD’nin hamlesine karşı Rusya kartı ile cevap vermektedir.

Son günlerde Çin cephesinden ABD’ye yönelik üst üste salvolar geliyor. Önce İran ve Suudi Arabistan arasındaki 7 yıllık gerginliğin Çin arabuluculuğunda çözülmesi ardından Xi Jinping’in dün Moskova’yı ziyaret ederek Çin ve Rusya’nın benzer hedefleri paylaştıklarını söylemesi, Çin’in savaşın ikinci yılında açıkça Rusya’nın yanında durduğunun ilanı olmuştur.

Son günlerde Çin’in Ukrayna savaşı konusunda tarafsız durduğu yönündeki Batı kaynaklı değerlendirmeler gerçeği yansıtmamaktadır. Savaşın başından beri Çin NATO’nun genişlemesini özellikle de doğaya doğru genişlemesini sert bir şekilde eleştirerek Rusya’nın yanında durmuştur. Savaşın başından bugüne kadar Ukrayna lideri Zelenskiy ile Xi Jinping’in hiçbir görüşmesi olmamıştır. Bu durum bile kendi başına Çin’in bu savaşta tarafsız olmadığı anlamına gelmektedir.

Ancak barış planı ile Çin, dünya politikasında Rusya’dan boşalan mevkiye gelmek için bir fırsat olarak kullanmaktadır. Özellikle, Çin’in BM’nin çözüm odaklı rolünü tekrar ön plana çıkarmayı amaçlayan geçtiğimiz Şubat ayında duyurduğu Küresel Güvenlik Girişimini bu bağlamada okumak ve anlamak lazım.