Barış Adıbelli yazdı…
Dünden beri uluslararası kamuoyunda Karadeniz üzerinde Rusya tarafından düşürüldüğü iddia edilen Amerikan MQ Reaper insansız hava aracı (İHA) konuşuluyor. Meselenin tarafları ABD ve Rusya karşılıklı olarak birbirlerini suçluyor.
Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz aylarda Amerikan hava sahasını ihlal eden bir Çin meteoroloji balonu istihbarat amaçlı keşif uçuşu yapıyor iddiasıyla ABD tarafından düşünülmüştü. Haftalarca Amerikan kamuoyu bunu konuşmuş hatta G20 zirvesiyle buzların eridiği Çin ile ilişkiler tekrar gerginleşmiş, Dışişleri Bakanı Blinken’ın Çin’e yapmayı düşündüğü ziyaret de ertelenmişti. Şimdi buna benzer bir olay Karadeniz üzerinde gerçekleşti. Bu defa Rus hava kuvvetlerinin bir Amerikan İHA’sını düşürdüğü iddia edildi. Halen konu ile ilgili olarak ne olduğu tam olarak belli değil. Sadece söylentiler var. Rus sınırına yakın uçan Amerikan İHA’sına Rus savaş uçaklarının müdahalesi olduğu söyleniyor. Özellikle Rus uçaklarının İHA üzerine yakıt boşaltarak İHA’yı uçamaz hale getirdiği iddia ediliyor. Bir başka iddiaya göre sert bir manevra yaptırılarak İHA ABD tarafından kasıtlı bir şekilde Karadeniz’in uluslararası sularına düşürülüyor. Eğer gerçek buysa demek ki Ruslar İHA’yı Rus karasularına düşürmek için çaba sarf ediyorlardı.
Şimdi, ABD, Karadeniz’e düşen İHA’nın enkazını kurtarma arayışı içerisinde. ABD’nin bölgede herhangi bir donanması yok ama NATO bağlamında ve ikili antlaşmalar bağlamında Türkiye’den yardım isteyebilir. Milli Savunma Bakanı Akar’ın da konuyu yakından takip ettiklerini, ABD ile birkaç farklı kanal üzerinden görüştüklerini söylemesi de bu görüşü doğrular niteliktedir. Muhtemelen ABD, Türkiye ile birlikte enkazı çıkaracak.
Karadeniz’deki bu hadise biraz tarihin tekerrür etmesi durumuna benziyor. Daha önce de benzer hadiseler yaşanmıştı. Hatırlanacağı üzere Mayıs 1960 yılında Adana İncirlik üssünden kalkan bir Amerikan U-2 casus uçağı Sovyet hava sahasında düşürüldü ve pilotu esir edildi. Daha sonra 2001 yılında Amerikan ep-3 casus uçağı Güney Çin Denizi üzerinde uçarken Çin savaş uçakları tarafından hava sahasının ihlali nedeniyle müdahalede bulunuldu bu arada bir Çin savaş uçağı ile çarpışan Amerikan casus uçağı hasar aldı ve Hainan adasına zorunlu iniş yaptı Çin savaş uçağı ise okyanusa düştü ve pilot kayboldu. Amerikalı mürettebat uçak inmeden önce tüm verileri silmeyi başardı yani uçağın yaptığı bütün kayıtlar, çektiği bütün fotoğraflar silinmişti. Çin, Amerikan mürettebatını gözaltına aldı ve resmi bir özür talebinde bulundu. Uzun süren müzakereler sonucu Çin, Amerikalı mürettebatı serbest bırakmayı kabul etti ABD de resmi bir özür dilemedi ama olaydan duyduğu üzüntüyü dile getirdi.
İlginç olan nokta tüm Soğuk Savaş dönemi boyunca ABD’nin bir çok girişimine rağmen Sovyetler Birliği hiçbir zaman ABD hava sahasına bir casus uçak göndermedi ve kasıtlı olarak hava sahasını ihlal etmedi. Günümüzde de Rusya açısından bu durum geçerli. Kuşkusuz burada açık semalar antlaşması gereği yapılan uçuşlar bu değerlendirmenin kapsamında değil. O uçuşlar tarafların bilgisi dahilinde yapılıyor. Hiç şüphesiz, Soğuk Savaş döneminde uydular üzerinden istihbarat toplama yeteneğine kavuştuktan sonra her iki süper güç de casus uçak operasyonlarına çok fazla ihtiyaç duymamıştır.
Bugün itibariyle Amerikan medyasının bir numaralı gündemi Karadeniz’deki bu çarpışma olayı olmuştur. Son dönemde ABD’de özellikle Rusya ve Çin ile ilgili olumsuz gelişmeler büyük bir gürültüyle abartılarak veriliyor. Tıpkı Soğuk Savaş döneminde uluslararası toplumu en azından Batı Blokunu şekillendirme adına yürütülen toplumsal mühendislik gibi bugün de ABD, kendi kamuoyunda ve müttefiklerin kamuoyunda bir algı yönetimi yaparak Çin ve Rusya’nın bir numaralı düşmanları olduklarını ve ABD’nin ana misyonunun bu iki “şer güç” ile mücadele etmek olduğunun propagandasını yapmaktadır. Bugüne kadar dünyanın dört bir yanında, düşman topraklarında veya müttefik topraklarında Amerikan İHA’sı düşmüştür ve hiç birinde Karadeniz’de düşen İHA için yapılan gürültü yapılmamıştır. The Washington Post’a göre 2001-2014 arasında 400’den fazla Amerikan İHA’sı kaza kırıma uğramıştır. Bir başka deyişle düşmüştür. Yani Karadeniz’de düşen İHA ilk düşen İHA değil. Ancak Ukrayna savaşı kapsamında meseleye bakıldığına bambaşka bir tablo ortaya çıkmaktadır. Rusya tarafı İHA’nın Kırım’a yakın uçtuğunu ve burada Ukrayna ordusu adına keşif yaptığını iddia ediyor. Rusya’nın dayanak noktası da aslında Biden’ın kendisi. Hatırlarsanız ne demişti? “Biz Ukrayna’ya aktif istihbarat desteği sunuyoruz”. Bu desteğin içinde casus uçaklar, İHA’lar ve uydular var.
Sonuç olarak eğer Amerikan İHA’sını Ruslar düşürdü ise o zaman gerçek şu ki önümüzdeki hafta Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Rusya ziyaretine Putin güzel bir hoşgeldin hediyesi hazırlamış gibi görünüyor. Rusya düşürülen Çin balonuna karşı bir Amerikan İHA’sının düşmesini sağlayarak Pekin’e karşı bir jest yapmış gibi duruyor…
