Ufukta ABD-İran-İsrail savaşı mı var?

Barış Adıbelli yazdı…

Uluslararası kamuoyunun henüz geçtiğimiz hafta gerçekleşen Xi Jinping’in Moskova ziyaretinin etkisini ve şaşkınlığını üzerinden atamamışken Suriye’de, İran’da, İsrail’de ve Ukrayna savaşında önemli gelişmeler oluyor.

Hemen yanıbaşımızda Suriye’de yeni bir çatışma süreci başladı. Son birkaç günden beri Suriye’de ABD ile İran arasında karşılıklı çatışmalar, misillemeler yaşanıyor. Buna ara ara İsrail’in Suriye‘deki havaalanları da dahil olmak üzere belli hedeflere yapmış olduğu hava saldırıları da eklenince Suriye’de işlerin iyi gitmediği anlaşılıyor.

Kasım Süleymani’nin öldürülmesini bir türlü hazmedemeyen İran, Suriye sahasında ABD’ye dişlerini göstermezse bir sonraki tehdidi İran topraklarında karşılamasının gerekeceğinin farkında. Bu nedenle Devrim Muhafızları Ordusu ve öteki İran destekli milis kuvvetler son günlerde ABD ile çatışma halindeler.

İran’ın Suriye’de ABD ile karşı karşıya kalmasının birkaç nedeni var. Bunlardan en önemlisi İran’ın ön alma stratejisi. İran, Suriye’de ABD’ye meydan okuyarak olası İran operasyonunun ABD için Suriye’de, Irak’ta ve tüm Körfez bölgesinde kolay geçmeyeceğinin mesajını veriyor. Son günlerde İran’ın nükleer silah edinmeye oldukça yaklaşması ve İsrail basınına göre en geç bir yıl içinde nükleer silah yapacak olan İran’a karşı askeri seçeneklerin masada olduğunu geçtiğimiz yaz İsrail’i ziyaret eden ABD Başkanı Biden söylemişti. Son seçimlerde sertlik yanlısı ve İran karşıtı Netanyahu’nun İsrail tarihinin en milliyetçi ve dindar koalisyon hükümetini kurmuş olması da İran’ın hedef tahtasında olmasına yetiyor.

İsrail’de ise durumlar karışık. Haftalardan beri yargı reformuna yönelik yoğun bir protesto var. Netanyahu tepkilere rağmen geri adım atmıyor. En son Savunma Bakanının geri adım atma çağrısına kendisini görevden alarak cevap verdi. Savunma Bakanının görevden alınması üzerine Pazar gecesi 700 bin İsrail vatandaşı sokaklara dökülerek yargı reformunu ve Netanyahu’yu protesto ettiler. Netanyahu’nun evine doğru yürümeye başlayan göstericiler nedeniyle Netanyahu ve ailesi güvenli bir yere götürüldü. İsrail Cumhurbaşkanı da hükümete bir çağrıda bulunarak yargı reformunun askıya alınmasını istedi. Bugün de ülkenin en büyük sendikası grev kararı aldı.

Netanyahu iç politikada muazzam sıkışmış durumda, bir türlü baskıdan kurtulamıyor. Ufukta bir erken seçim gözüküyor ve Netanyahu daha ne kadar direnebilir belli değil. Netanyahu için makamını koruyabilmek ve baskıdan kurtulabilmek adına gündemi değiştirmek için en önemli koz İran. Şu an için İran’dan başka hiçbir güç İsrail’deki gündemi değiştirmeye yetmez. Dikkat edilirse son günlerde Suriye’de İran ile bağlantılı hedeflere İsrail’in de saldırıları artmaya başladı.

Netanyahu kendi siyasi geleceği için İsrail’i ateşe atar mı? Bölgesel bir savaş çıkarır mı? Bu soruların cevabı henüz belli değil. Zira ABD’nin tavrının ne olacağı daha mühim. Biden 2024 için hazırlanmaya çalışıyor. Daha şimdiden Ukrayna savaşının hesabı kendisinden sorulmaya başlandı bile. Rusya’ya Ukrayna’da geri adım attıramayan ABD, İran ile olası bir savaşta kimsenin desteğini alamayacağının da farkında. Kaldı ki Rusya ve Çin’in bu sefer de İran’ın yanında duracakları gayet açık. Böyle bir savaşı ABD-İsrail ikilisi kazanamazsa ABD’nin Hint-Pasifik rüyaları da biter. Arap dünyası böyle bir savaşa muhtemel tarafsız kalacak. İran’a sınırı olan tek NATO ülkesi Türkiye de tarafsız kalacak ülkeler arasında olur.

Tam da seçim arifesinde olan Türkiye’nin Suriye konusunda önemli adımlar atmaya hazırlanıyorken Suriye’de ABD-İsrail-İran arasında yeni bir çatışma sürecinin başlaması ve gelen haberlere göre Rusya’nın bu çatışmalarda tarafsız kalarak sadece izlemekle yetinmesi, Ankara’nın da Suriye politikasını yeniden gözden geçirmesine neden olacak gibi. Zira Suriye sahasında İran’ın mevzii kaybetmesi SDG güçleri adı verilen terör örgütlerinin mevzi kazanmasına yarayacak, bu da Türkiye’nin kabul edebileceği bir gelişme değil. Olası bir çatışma durumunda muhtemelen Türkiye de İran mevzilerinin teröristlerin eline geçmemesi için bir operasyon başlatacak.

IŞİD ile savaştığını iddia eden SDG’ye bağlı terör örgütleri şimdi İsrail ve ABD adına İran güçleriyle Suriye’de yeni bir savaş başlatıyor. Geçtiğimiz haftalarda sürpriz bir şekilde Amerikan Genelkurmay Başkanının Suriye’deki Amerikan birliklerini ziyaret etmesi ve buradaki terör örgütlerini denetlemesinin rutin bir askeri birlik ziyareti olmadığını bugünkü çatışmalar ortaya koymuştur.

Esad’ın Suriye’nin diğer ülkelerle olan ilişkilerini yeniden normalleştirmeye başladığı bir dönemde birden ABD’nin Suriye topraklarını ikinci bir Ukrayna yapma çabaları dikkatlerden kaçmıyor. ABD, İran ile mücadele ederken Esad’ı da iktidardan indirme yollarını arayacaktır. Bu durum en fazla Rusya’nın çıkarlarını zedeler. Dolayısıyla, Rusya da harekete geçmiş durumda. Bugün yapılan açıklamada Moskova’da ertelenen Türkiye ile Suriye arasındaki dörtlü görüşmelerin Nisan ayında yapılabileceği duyuruldu. Moskova, olası bir savaş öncesi Suriye ile Türkiye arasındaki ilişkileri normalleştirerek NATO üyesi Türkiye’nin Esad’a karşı ABD saflarında yer almasını engellemek istiyor.

ABD’nin Suriye’de İran hedeflerini vurması aslında Körfez ülkelerine de bir gözdağı niteliğindedir. Zira son dönemde Körfez ülkeleri Esad ile ilişkileri normalleştirirken, İran ile flört etmeye başlamışlardır. Çin’in İran ile Suudi Arabistan’ı barıştırması ve Suudi Arabistan’ın giderek Çin’e daha da yakınlaşması ABD’yi öfkelendirmiştir. Çünkü ABD Körfez ülkelerini bir dönem Saddam Hüseyin tehdidiyle, şimdilerde ise İran tehdidiyle yanında tutuyor. Tıpkı şu sıralar Avrupa ülkelerini Rusya tehdidiyle, Pasifik ülkelerini Çin tehdidiyle yanında tutuğu gibi. Bu tehditler ortadan kalktığında ABD her yerde yalnız kalacak.