Titanik’in faiz vaizi

Faiz, paranın fiyatıdır.

Para ise değiş tokuş rolü olan bir meta olmanın yanı sıra, diğer mal ve hizmetlerin göreli değerlerini ifade etmekte kullanılan bir ölçüm aracı ve gelecekte harcamak için kullanılmak üzere tutulan bir yatırım aracıdır.

Paranın değeri, onunla alınabilecek mal ve hizmetler ile ölçülür; eğer 100 TL ile zaman içinde daha az şey alınabiliyorsa, mal ve hizmet fiyatları artmış olması, bu da TL’nin değer kaybetmesi demektir.

Faiz artarsa, borç alma maliyeti artar. Ama aynı zamanda paranın değeri faiz artışından daha hızlı düşüyorsa, alınan borç üzerine ödenecek faiz (borç almanın reel maliyeti) negatif olur. Bu durumda borç veren, dönem sonu verdiği borçtan daha azını geri alır, borç alansa kazançlı çıkar. Yani enflasyonun (nominal) faiz oranından fazla oluşu ile, alım gücü borç verenden borç alana geçer.

Yabancı paralar da hem bir meta ve hem de yatırım aracıdır. Eğer 100 TL zaman içinde daha az Dolar alabiliyorsa, bu TL’nin Dolar karşısında değer kaybetmesi demektir. Bunun nedeni, ya görece azalan ticaret hadleri (ortalama ihraç ürünleri fiyatının ithal edilen ürünlere oranı) ve/ya net ihracat hacmi, ya da TL’nin yabancı (doğrudan ya da portföy) yatırımı çekememesi, yani dış ülkelerin TL talebinin Türkiye’nin Dolar talebinden az olmasıdır. Ticaretin kazandırmaması yapısal, yatırımın çekilememesi de en çok kurumsal ve kurumların sağladığı güven ile yakından ilişkilidir ki maalesef ekonomiyi vaazlarla idare eden siyasi iktidar, iki yönden de ülkeyi zafiyete uğratmaktadır.

Her ülkede en borçlu iktisadi aktör kamudur. Türkiye’de iç borç stoğu 2006’dan bu yana %600, KKM uygulamasının başlamasından sonra ise %50 artmış durumda. İç borç stoğunun yaklaşık yarısı kamu bankalarının aktiflerinde iken, özellikle 2018 sonrası yabancı ve banka dışı aktörlerin borç verme oranı ciddi oranda düşüşler kaydetmiş durumda.

Dış borç stoğu da AKP’nin göreve geldiği Kasım 2002’den bu yana yaklaşık % 350 artmış ki bunu iç borç stoğu gibi TL enflasyonuyla indirgeyerek reel olarak artış olmadığı şeklinde yorumlamak mümkün değil. Dış borç artışı, artan dışa bağımlılık, ihracat kazanımlarının ithalat değerinin altında kalışı ve dış faiz ödemeleri ile sürekli artış eğiliminde.

Türkiye’de reel faizin KKM ilanından beri artan oranda negatif olması sebebiyle, zaten belirsizlik ve güvensizlik nedeniyle artan dolarizasyonun yükü, önce devletin Hazine’sine, yani zaten enflasyonla alım gücü ciddi oranda düşen (çünkü maaşı ancak gerçekleşen enflasyona resmi verilere göre, yani kısmen ayarlanan) geniş halk kesimlerinin omuzlarına, ve TCMB’na yüklenmiştir. 18 Ağustos’ta bankaların kredi ve kredi faizleri üzerine getirilen yeni düzenlemelerle, bankaları özel sektöre açtıkları kredilerin belli oranları karşılığı DİBS tutmaya zorlayarak, bankalar da bu dolara endeksli faiz ödemelerinin yüküne ortak edilmiştir.[1]

AKP, göreve geldiğinden beri uygulamış olduğu yoksullaştıran büyüme[2] modelinin sonuçlarının, yükselen enflasyon ve kur olarak geri dönüşünü yüzeysel ve geçici önlemlerle önlemeye çalışmakta. Bu sonuçlara götüren problemleri çözmeden sorunu örtmeye uğraşırken de daha fazla belirsizlik yaratarak sorunu daha da büyütmekte. Tersine vaazlarla gerçeğin saptırılamayacağının da altını çizerek tekrar hatırlatalım:

• Enflasyonun sebebi dışa bağlı, niteliksiz ve plansız büyüme,
• Yüksek faiz trendinin sebebi yüksek enflasyon,
• Dolarizasyonun sebebi negatif reel faiz ve belirsizlik,
• Kur artış baskısının sebebi de cari açık ve belirsizliktir.

Gitgide niteliksizleşen işgücü ve alım gücü düşen halk kitlelerini kürek mahkumu yapıp, lüks birinci sınıfa kamaralara bir avuç zengini oturtarak yürütmeye çalışılan gemi artık yol almıyor.

[1]    https://tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/duyurular/basin/2022/duy2022-36

[2]    https://www.veryansintv.com/yoksullastiran-buyume/