Ceyhun Balcı yazdı…
Cumhuriyet’le birlikte kurulan Atatürk’ün diyanetinin yerinde yeller esiyor. Din devriminin önemli kurumu dinciliğin kalesine dönüştü.
Her şeye karşın aydın din insanlarımızın sayısı az değildir. Şu andaki yoklukları sessizliklerine bağlanabilir.
Turan Dursun’un öldürülmesi sonrası ortamda baskın ad olarak öne çıkan Yaşar Nuri Öztürk’ün sonsuzluğa göçmesiyle Cemil Kılıç aydın din insanı ve dine ilişkin doğruları topluma yansıtan ad olarak öne çıktı. Cumhuriyetçi, Atatürkçü, aydın ve de akılcı olması boy hedefi olmasına yetip arttı. Ülkenin güncel ikliminin etkisi de unutulmamalı.
Doğrudan yaşamına yönelik tehditlere çalıştığı kurum olan Milli Eğitim Bakanlığı’nın eziyete varan baskıcı yaklaşımları eklendi. Bir bakıma kaba güç bakanlığın sindirme politikasıyla bütünleştirildi.
Dinle ve kutsal kavramlarla aldatmayı alışkanlık haline getirmişlerin hoşgöremeyeceği söylemleri ve tutumuyla içinde bulunduğumuz iklimde sivrildi Cemil Kılıç.
Beklenen oldu!
Evinin önünde fiziksel saldırıya uğradı.
Yine de yılmadığını, sinmeyeceğini haykırmaktan geri durmadı.
Bugün gericiliğin amiral gemisine dönüştürülen, bütçesinin sınırları kestirilemeyen diyanet ve din insanları Milli Mücadele’de ve onu da izleyerek Cumhuriyet’in kuruluşuyla Devrimler sürecinde önemli işlevler gördü.
Yakın tarihe göz attığımızda saltanatla bir olup emperyalizme göz kırpan din insanlarının yanı sıra gözü pek, vatansever din insanlarına da çokça rastlanır.
Onların tümünü bir yazıya sığdırmak elbette olanaksız.
Birkaçından söz etmekle yetinelim.
BÖREKÇİZADE RIFAT
Ankara Müftüsü Börekçizade Rıfat Efendi Milli Mücadele sırasında Heyeti Temsiliye Ankara’ya gelmeden önce Kuvayı Milliye saflarına katılma duyarlılığı göstermiştir. Bununla yetinmeyen Rıfat Efendi Ankara Müdafai Hukuk Cemiyeti’nin kuruluşuna ön ayak olmuş, başkanlığını üstlenmiştir.
Günümüzde Merkez Bankası’nda bile yedek akçe bırakmayanların kulaklarını çınlatarak Rıfat Efendi ve eşi Saniye hanımın kefen parası olarak ayırdıkları alçakgönüllü birikimlerini gözlerini kırpmadan milli mücadeleye bağışladıklarını anımsatalım.
Doğal olarak, Rıfat Börekçi Cumhuriyetin önemli kurumlarından Diyanet İşlerinin kurucu başkanı oldu. Ölümüne dek bu görevi sürdürdü.
AHMET HULÛSİ EFENDİ
Milli Mücadele başladığında Denizli müftüsü olan Ahmet Hulûsi Efendi’nin çok bilinmeyen özelliği İzmir’in işgalinden yalnızca 4 saat 10 dakika sonra Denizli’de işgale direnç örgütlenmesini başlatmış olmasıdır.
İzmir işgalinin hemen ardından yapılan Denizli mitingindeki şu sözleri rehber alınasıdır :
Bugün başında bulundukları diyaneti ve ondan da önce Cumhuriyet’i kuranların adını ağızlarına almaktan kaçınanların bu sözlerden alacağı sayısız ders olmalıdır.
Ahmet Hulûsi Efendi Denizli’deki etkinliğiyle yetinmemiş, Dinar ve Afyonkarahisar’a dek giderek direnişi bölgesel ölçekte de örgütlemiştir.
Milli Mücadele süreci bugünden bakıldığında ve o günlerin koşulları göz ardı edildiğinde kolaylıkla anlaşılamaz. Abdurrahman Kâmil Efendi Milli Mücadele ateşinin yakıldığı sırada Amasya’da vaizdir. İlk kez gördüğü Mustafa Kemal Paşa’yı topluluğa seslendiği konuşması sırasında tanımıştır.
ABDURRAHMAN KÂMİL EFENDİ (YETKİN) (1850-1941)
Bu konuşmadan etkilenen Abdurrahman Kâmil Efendi ile Mustafa Kemal Paşa arasında geçen konuşma bilinesidir :
Amasya Müftüsü Tevfik Efendi’nin yanı sıra vaiz Abdurrahman Kâmil Efendi’nin cemaate seslenişinin Amasya Genelgesi’nin yayımlanmasına eşsiz katkısı olmuştur.
Milli Mücadele’deki din adamları katkısına birkaç örnek vermiş olduk.
Bugün, cumhuriyetçi, Atatürkçü ve aydın din adamı Cemil Kılıç’a uzanan ellerin Milli Mücadele saflarında yer alan çok sayıda din adamına da uzandığını saptamak durumundayız.
Bundan 100 yıl önce başaramadığını aradan geçen zamandan sonra edindiği güçle başarma kararındadır emperyalizm ve kullanışlı maşaları. Her zaman olduğu gibi dinci gericilik emperyalizmin hazır askeri olarak sahnededir.
Güç sarhoşluğuyla orantılı şekilde azgınlaşanların bundan böyle bu ve benzeri saldırganlıkları daha fazla sergileyecekleri kuşkusuzdur.
Kaba gücün daha da öne çıkacağı karanlık günler ne yazık ki uzakta değildir.
Kaynakça :
Milli Mücadele Günlerinde Din Adamları, Recep Çelik, Atatürk Araştırma Merkezi, 12017, Ankara.
eller kırılsın