2 Eylül 2019 günü kaybettiğimiz şair Nedret Gürcan, Dinar’da çıkardığı Şairler Yaprağı dergisinde Aşık Veysel’le röportaj yapmıştı.
2 Eylül 2019 günü kaybettiğimiz şair Nedret Gürcan, Dinar’da çıkardığı Şairler Yaprağı dergisinde Aşık Veysel’i 1956 yılında konuk etmiş ve ozanımız burada 4 gün 4 gece konser vermiş, konuşmuştu.
O günlerin ilkel koşullarında kayda alınmış daha sonra ortaya çıkan bir ses kaydı Şairler Yaprağı Dergisi / 1956 Sayı: 20‘de “Röportaj: Nedret Gürcan / ‘Âşık Veysel’in yeni ses kaydı ortaya çıktı: İlk şiirimi Atatürk için yazdım’” başlığıyla yayınlandı.
Aşık Veysel, tam 63 seneki röportajda röportajda ilk şiirini Mustafa Kemal Atatürk’e yazdığını anlatıyor. Çok istemesine rağmen Atatürk ile tanışma fırsatı bulamayan Veysel´in bu röportajı, aynı zamanda o döneme ışık tutacak önemli bir belge niteliği de taşıyor.
O röportajı hem Aşık Veysel hem Nedret Gürcan’ın anısına yayınlıyoruz:
Ses kaydını yazıya geçiren muhabirin notu: Âşık Veysel’in 1956 yılında Dinar’a yaptığı gezi sırasında alınan yeni bir ses kaydı ortaya çıktı. Saz çalıp para kazanmak için gittiği Dinar’da 4 günde 4 konser veriyor, bu konserlerden birinde yaptığı sohbet zamanın ses kayıt cihazı telli diktafona aktarılıyor. Konuşmanın önemli bir kısmı gayet net anlaşılır durumda. Bir kısmı şair Nedret Gürcan tarafından Şairler Yaprağı dergisinde de kaleme alınan o sohbette Âşık Veysel, ilk şiirini Atatürk için yazdığını söylüyor. Konuşmayı hiç müdahale etmeden, mümkün mertebe Aşık Veysel’in kendi telaffuzuyla aktarmaya çalıştık. Türkçenin bu büyük üstadını redakte edecek yeteneği kendimde göremedim.
Kayıt, Âşık Veysel’in saz çalışıyla başlıyor. Müzik bitince bir erkek sesi: “Çok çok teşekkür ederiz üstad. Eksik olmayın. Gerek ben Nedret Gürcan, gerek ortaokul müdür muavini Reşat Ünsal size çok çok teşekkür ediyoruz ziyaretiniz için. Şimdi Dinar Belediye Reisi’nin yanına kadar gidelim. Kendisi bekliyor.”
– Sağolun. (Aşık Veysel’in sesi)
Memleketimizin yegane halk saz şairi, kıymetli üstad Âşık Veysel Şatıroğlu gözlerini kaybettikten sonra saz çalmaya başlamış fakat şairliğini ancak Cumhuriyet’in onuncu yıl dönümünde göstermiştir. Bize söylediğine göre ilk şiirini Cumhuriyetin onuncu yıl dönümü üzerine Atatürk’e yazdığı bir destanla yazmıştır. Kendisinden Atatürk’e ait bir hatırası olup olmadığını sorduğumuz kıymetli aşık bize çok güzel bir hikayesini anlattı. Ne yazık ki büyük Atatürk’ü bu büyük sanatkar hiç görememiş fakat hemen hemen gördü gibi bir şey olmuş. Şimdi bu hikayeyi kendi ağzından dinliyoruz. Buyrun üstad…
(Sözü Âşık Veysel alıyor)
BİZ DAHİ GEÇELİM ÖZ CANIMIZDAN
– Onuncu yıl dönümünde bizim nahiyede Ali Rıza isminde bir müdür varıdı. ‘Onuncu yıl dönümüne bir şiir veya destan hazırla’ diye bana beş-on gün evvel haber vermişti. İşte biz de o zamanlar bir destan hazırladık, nahiyeye gittik. İlk defa da orada okudum. Destan da şu idi. Baştan bir kıtasını okuyayım: Atatürk’tür Türkiye’nin ihyası/Kurtardı vetanı düşmanımızdan/Canını bu yolda eyledi feda/Biz dahi geçelim öz canımızdan.
İşte bu destanı orada okudum. Nahiye müdürü yazdı, aldı Ankara’ya gönderirim diye. Bekledik. Geldi, gelecek, Atatürk duyar, bizi ister falan bir ümitle hayli bir zaman bekledik. Nihayet, kara kışın içinde, evvelki arkadaşım İbrahim vardı, Angara’ya kadar gidelim dedik. Yaya olarak düştük yollara. Akdağ madeninden, Yozgat köylerinden, Alacanın köylerinden, Sungurlu ve köylerinden, efendim, Çangırı’nın bazı köylerinden, Çıbık’tan hasılı üç ayda Angara’ya gelebildik. Çünkü kış, yaya…
‘ANGARA’YA GELDİK CEBİMİZDE PARA YOH’
Angara’ya geldik. Misafir olacah bir yerimiz yoh. Cebimizde para yoh. Kendimize güvenemiyoruk otelde şurda burda yatmak için… Biz ne yaparız filan… Orda burda dert yanar iken, dediler Erzurumlu Paşo dayı var. O adam müsafirperverdir, sizleri misafir eder dediler. Sora sora o adamı bulduh. Hakigaten adam da misasirperver bir adamıdı. Allah rahmet eylesin. Bizi seve seve misafir etti. Birkaç gün orda kaldıktan sonra, orda kahveler vardı. Kahvelerde çalıp söylüyoruz… Orda Alaca’nın (burası anlaşılmıyor) Köyü’nden bir Hasan Efendi isminde, Allah rahmet eylesin, orda vaktiyle gelmiş ev yapmış. İki tane arabası var. Arabalar çalışıyor. Ordan bizi gordü, misafir etti. Neyse orda kendi evinden bize bir oda ayırdı. Yatah verdi. Gece geliriz, gundüz geliriz yatahlarımız hazırlanmış bayaa evimiz gibi. Yemeklerimiz hazırlanmış. Bize yemea yedirmeyince yamaz.
‘HALK ŞAİRİYİZ ATATÜRK’Ü GÖRMEK İSTİYORUZ’
Dedim Hasan Efendi biz buraya yeyip içmek için gelmedik. Bizim maksedimiz var. “Neymiş” diye sordu adamcaağaz. Dedim böyle bir destanım var, bunu Atatürk’e duyurmak maksediyle geldim. Tanıdığımız yok, yolunu bulamıyoruz. Dedi, “vallahi ben işçi bir adamım böyle şeylerle alakamız yok. Ama burda bir milletvekili var, gidelim ona danışalım da o ne türlü yol gösterirse gidelim oğa gore iş tutalım” dedi. Gittik adama. “Ne istiyorsunuz” dedi. Valla halk şaeriyiz, Atatürk’ü görmek istiyoruz dedik. “Bırak canım” dedi, “siz kıyıda köşede çalın çağırın, geçin gidin beş-on para kazanabiliyorsanız” dedi. “Halk şaerine, şuna buna ehemmiyet veren yok” dedi. “Hayır öyle değil, bizim şöyle bir destanımız var, bunu okuyalım da onun için onu duyuracağız” dedik. “Söyle bakalım” dedi. Aynen destanı baştan ayağe kadar okudum. “Güzel” dedi. “Çok iyi yazmışsın ve iyi düşünmüşsün” dedi. “Bunu” dedi, “Hakimiyeti Milli Metbaası’na abimiz (anlaşılmıyor) Bey’i goriyim de” dedi. “Yarın saat sekizde bir cevap veririm”. Gittik.
‘GİRMEN ÇARŞIYA’ DEDİ
Sabahsı saat sekizde geldik. Adam gine “yok” dedi, “ben böyle şeye karışmam” dedi. “Gedin ne yaparsanız yapın. Ben öyle şeyleri bilmem” dedi. Eeeee ümidimiz kesildi. İbraem’e dedim, “haydi gidek yahu, madem metbaa bunu basarmış, kendimiz gidek bir görünek bakalım nasıl olur”. Ordan indik Bent Deresi’nden Karaoğlan Çarşısı’na gireceğimiz zaman polisler bizi yakaladı. Ayağımızda çarıh, bacağımız şalvar, üstümüzde şal ceket, belimizde guşak, perişan bir vaziyette. “Girmen çarşıya” dedi. “Yahu biz dilenecek değiliz, bizim başka işimiz var!” “Hayır” dedi, olmaz giremezsiniz” dedi. E başka türlü bir şey diyemedik, “girmeyek” dedik. Birez geri döner gibi ettik, polisi sapıtmış gibi olduk goya. Polis bizi takip edermiş. Gine ileriye devam ettik, polis geriden geldi, İbraam’ın yakasından tuttu, “beynini patladırım girme diyorum” dedi. “Beyefendi tel alacağız” filan… “Tel alacaksan bunu bi yere oturt” dedi, “git telini al gel!” dedi.
ATATÜRK’ÜN BAŞI KALABALIKTI PEHLEVİ GELİYORDU
İbraam beni bi kahveye oturttu. Gitti teli aldı geldi. Gittik sazı telledik düzenledik. Bu dış kapı tarafından dolandık, çarşıdan gidemiyoruz. Gittik metbaayi bulduk. Vardık. “Ne istiyorsunuz” dediler. “Ağa Gunduz Bey’i goreceğiz” dedik. Neyse haber verdiler, geldi. “Ne istiyorsunuz” dedi. “Valla böyle böyle bir destan hazırladık, bunu metbaaya vereceğiz” dedik. “Okun bakiyim” dedi. Okudum. “Güzel” dedi!
Hemen fotoğraflarımız aldılar. Destanı yazdılar. Orda telif hakkı 8 lira bir para verdiler bize. O zaman için gıymetli. Sabahleyin gelin gazetenizden gazete alın dediler. Sabahlayın vardık beş-altı tane gazete verdiler. Aldık, çarşıya çıktık. Polisler “Ooo Veysel Efendi, siz misiniz Âşık Veysel? Efendim kahvelere girin oturun istirahat edin, ayak üzeri dolaşman filan filan iltifat başladı.” Onun üzerine bir müddet gezdik. Gece gezdik, gundüz gezdik. Bazı tanıyanlar oldu. Evlerine gotürdüler. Saet bire gader, ikiye gader geliriz gideriz ne polis ne de şey hiç kimse müdahale etmedi. Hatta ellerinden gelen yardımı esirgemediler. Eeee, dinledik hiçbir ses-sade yok. Atatürk okuyacak da, bizi çağıracak… O zaman da başının kalabalık zamanıydı. Şu Rıza Pehlevi (İran şahı) geliyordu, o esnada.
BELEDİYENİN PARASI TÜKENMİŞ SİZİN İÇİN YOK
Neyse koye gitmek istedik. Bi avukatın birisi dedi ki “yahu ben bir istida yazayım belediyeye gotürün meccanen gidin” dedi. “Niye para veresiniz” dedi. Yazdı. Belediyeye çıktık. Belediye istidaye baktı. “Siz nasıl gelebildinizse öyle gidersiniz, siz sanatker adamsınız” dedi. Geri geldik. Avukat sordu “ne yaptınız” dedi. “Mesele böyle” dedik. “Dur bir de valiye yazalım” dedi. Valiye yazdı. Götürdük vali imza etti. Gine belediyeye gotüreceğiz. Belediyeye gotürdük. Belediye gine reddetti. Ama giderken vali yardımcısı “gabul etmezse bana getirin” dedi. Muavine getirdik tekrar. Adamcağız içerledi. “Bırakın baba” dedi. “Herhalda Angara Belediyesi’nin parası tukenmiş, sizin için parası yok” dedi. Çıktık. Orda donelim monelim derken adam “bir de şeye uğriyah” dedi, halkevine. Belki ordan bir yardım olur felan. Halkevine gittik, halkevinde içeri girecaz kapıcılar bırakmıyor. Ordan bir adam çıktı. “Ne dolanıyorsunuz burda” dedi. “Halkevine gireceğiz kapıcılar koymuyor” dedik. “Yahu bunları bırakın bunlar tanınmış adam. Aşık Veysel’dir” dedi. Geçsin edebiyat şube reisi elakeder olsun. Gotürün gosterin” dedi.
50 LİRA VERDİLER DÖNDÜK KÖYEE
Adamlar bizi gotürdüler. Gaziantepli İshak (ses anlaşılmıyor) Bey vardı. Edebiyat şube reisi oymuş. Bizi gorünce “Ooo buyrun buyrun buyrun”, bir iltifat hürmet. Sordu, sual etti, yazdı hangi şairlerden birisin… Duyduğu şiirleri yazdı gaydetti. Dairalar dağılıyor, saat 6 oldu. Orda İzzet Ünlü Bey vardı, Afyonkarahisar milletvekili. Sonra Necip Ali Bey vardı. Bir Denizlili. Umum halkevlerinin reisiydi o zamanlar. Onlar giderken, “buyrun beyler halk şaerleri gelmiş, biraz dinleyelim” dedi. Başımızı sardılar, toplandılar. Çaldık söyledik. Necip Ali Bey dedi ki “yahu bunlar perişan adamlar, bunlara bakmalı, birer kat elbise yaptırın” dedi. Kereme yaptırın (anlaşılmıyor) gozden çıkarman dedi. Yani ikimize yaptırın. Neyse, “pazar gunu de” dedi, “halke bir konser tertib edin bir konser versinler” dedi. Pazar gunüne elbiseleri hazırmışlar. Gittik giyindik. Orda bir konser verdik. 50 lira verdiler ordan döndük köyee.
ATATÜRK RADYODA DUYUP TELEFON ETMİŞ
Sonra dolandık İstanbul’a vardık. İstanbul’da, daha Angara’da radyo açılmamıştı, radyo evinde söylerken, Atatürk rahmetlik, Dolmabahçe Sarayı’nda içermiş. Duymuş. Biz çıktık (kesintiler) telefon etmiş radyo evine. Bizi de bir Arapkirli bir Mehmet Efendi isimli birisi, Kuledibi’nde kapıcıymış, bizi aldı oraya gotürdü. Orda çalıp eğleniyoruz. Radyo evinden cevap vermişler ki, “Çıktılar edreslerini bilmiyoruz”. Emniyet müdürlüğüne telefon etmişler. Polisler 12’ye kadar İstanbul’u alt üst etmiş, aramış daramış bulamamışlar. Sabahleyin geldik. Cemil Bey “yahu akşam nerdeydiniz bir fırsat kaçırdık ki”… “Hayrola neymiş” dedik. “Böyle böyle oldu, nerdeydeniz” dedi. Eee tabii müteessir olduk ama “iş elde çıktı, ne yapalım ya” dedik. “Valla ben bir mektup yazayım Yaver Şükrü Bey’e” dedi. “Gidin doğrulun doğru Dolmabahçe sarayına kadar” dedi. Yazdı, mektubu aldık, sazı aldık, haydi bakalım Dolmabahçe Sarayı’na. Vardık gapıya dayandık. Polisler “ne o” dediler, “böyle böyle olmuş” dedik. Komiser dedi ki “evet evet bırakın geçsinler akşam (anlaşılmıyor) Atatürk” dedi. Geçtik içeriye. Vardık, Yaver Şükrü Bey’e haber verdiler, geldi. Mektübü verdik. Açtı okudu. “Ne yapayım şansınız tutmadı” dedi. “Akşem o gadar arattım saat 12’ye kadar” dedi. “Fakat bulduramadım” dedi. “Malum bu bir keyf zamanıdır” dedi. “O zaman çok iyi, hakkınızda hayırlıydı” dedi. “Fakat şimdi söylenmez ve ben söyleyemem” dedi.
(kesintiler)
Not: Kayıt burada bitmektedir.
AŞIK VEYSEL’İN YAZDIĞI ‘CUMHURİYET DESTANI’
Atatürk’tür Türkiye’nin ihyası
Kurtardı vatanı düşmanımızdan
Canını bu yolda eyledi feda
Biz dahi geçelim öz canımızdan
Sinesini hedef etti düşmana
Ölmüşken vatanı getirdi cana
Çekti kılıcını çıktı meydana
Gören ibret aldı meydanımızdan
Çekildi sancaklar dayanmaz canlar
Şarktan garba gitti Türk’teki şanlar
O kadar paşalar o zabitanlar
Ayrılmadı asla sağ yanımızdan
Dumlupınar Sandıklı’nın cephesi
Dağları yıkıyor topların sesi
Kahraman askerin hücum etmesi
Cihan sele gitti al kanımızdan
Kaçırdık düşmanı bulunmaz izi
Bir hücumda geçti öte denizi
Siyanet ettiler askerimizi
Vatan memnun kaldı zabitanımızdan
Şeyh Sait de yüzün tuttu isyana
Milletini hor baktırdı vatana
Fakir fukarayı boyadı kana
Öyle şeyhler çoktur külhanımızdan
Çağırdım Şeyh Said sağır mı diye
Başında sarığı değir mi diye
Tarttılar şeyhleri ağır mı diye
Haberin doğrulttun urganımızdan
Şeriatı düşündüler şerciler
Birtakım millete fesat verdiler
Her biri bir yerde hep geberdiler
Onlar kurtulmadı toplarımızdan
Aklı başınd’olan düşünür bunu
Şeriatçı oldu tüketen onu
Dağda belde fukaraya soygunu
Veren onlar idi vatanımızdan
Menemen mes(e)lesi geldi meydana
Orda birkaçları uydu şeytana
Mehdi diye kendi kendin urgana
Taktı kurtulmadı darlarımızdan
Gazi Paşa Haziretli bir kişi
Ne kadar cesaret tuttu bu işi
Sarmıştı vatanı düşman ateşi
Esirgedi bizi ziyanımızdan
İddiacı Türkiye’nin insanı
Çalışmakla kazandık biz vatanı
Aç kurt gibi parçaladık düşmanı
Şecaat görünce aslanımızdan
Kurtardık vatanı bu belalardan
Tiren hattı küşat ettik her yerden
Terrakk’etti mektebimiz hep birden
Teşekkür kazandık müşranımızdan
Hükümet de milletini kayırdı
Bir af etti hapisleri koyverdi
Adaletle tebligatlar duyurdu
Çok şeref kazandık bayramımızdan
Türkiye’yi adalette yaşattı
Dağları deldirdi demir döşetti
Millete bir altın kemer kuşattı
Haşa nankör olman devranımızdan
Aşık Veysel bunu böyle söyledim
Benden de yadigar bu kalsın dedim
Sözlerim yalan mı dinle efendim
Kürrei arz doldu hep şanımızdan
