Atatürk’ün anayasasına ‘dar kalıp’ dediler!

6 muhalefet liderinin “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” mutabakat metnindeki bazı ayrıntıları dikkat çekiyor…

VERYANSIN TV

CHP, İYİ Parti, Saadet Partisi, Gelecek Partisi, Demokrat Parti ve DEVA Partisi’nin ortak çalışması olan “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” mutabakat metni dün düzenlenen törende genel başkanlar tarafından imzalandı. Kemal Kılıçdaroğlu, Meral Akşener, Ahmet Davutoğlu, Ali Babacan, Temel Karamollaoğlu ve Gültekin Uysal, törenin ardından imzaladıkları 48 sayfalık metni kamuoyuna duyurdu.

‘YENİ SİSTEM’ VURGUSU

Metinde yer alan ve almayan kimi ifadeler dikkat çekti.

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin neden yanlış olduğunun anlatılmasıyla başlayan metnin devamında 6 partinin mutabık kaldığı yeni sistem aktarıldı ve “Bizler, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem önerimizle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemini sona erdirirken geçmişe geri dönmüyor, hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı esasına dayanan yeni bir sisteme geçiyoruz” denildi.

‘DAR KALIPLARA GİRDİ’

“Ülkemizde hiçbir zaman gerçek anlamda çoğulcu demokrasiye geçiş de mümkün olmamıştır” ifadelerinin ardından dikkat çeken bir cümle göze çarptı: “1921 Anayasası’nın nispeten kapsayıcılığının peşinden kurulan Türkiye Cumhuriyeti devleti, sonraki anayasalarında daha dar kalıplara girmiştir.” Bu sözlerle Atatürk liderliğinde yürürlüğe giren ve Cumhuriyetin ilk anayasası olan 1924 Anayasası da o “dar kalıbın” içine sokulmuş oldu.

ATATÜRK, TÜRK MİLLETİ VE LAİKLİK YOK

Diğer yandan metinde “Atatürk” ve “Türk Milleti” adının hiç geçmemesi dikkat çekti.

Bununla birlikte, siyaseti şekillendirip, devlet yönetiminde söz almaya çalışan, toplum ve eğitim düzeninin altını oyan tarikat ve cemaat sorununa işaret edilmediği görüldü. Metinde laiklik de anılmadı. “Ötekileştirme hissi doğuran tüm uygulamalar ortadan kaldırılacaktır” ifadesiyle neyin kastedildiği açıkça ifade edilmedi.

‘KİMLİK’ VURGUSU

Metindeki “herkesin kendi kimliğiyle” vurgusu da dikkat çekti:

“Din ve Vicdan Özgürlüğü’nü güvence altına alan, demokratik laik hukuk devletinin, çoğulcu toplum düzeninin temeli olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle bizler, herkesin inancına, kanaatine ve yaşam tarzına saygı duyulduğu, kişilerin din, inanç ve yaşam tarzı fark etmeksizin özgürce yaşadığı, herkesin kendi kimliğiyle ve kendisi olarak eşit şekilde toplumsal, kamusal ve siyasal yaşama katıldığı bir sistemi hep birlikte inşa edeceğiz.”

KAYYIM BİTECEK, YEREL YÖNETİMLERE DAHA FAZLA YETKİ

Metinde son yıllarda HDP’li belediyelere yönelik kayyım uygulamalarına işaret edildi. Yerel yönetimlerin yetkilerinin arttırılacağı da belirtilerek şöyle denildi: “Yerel yönetimlerin yetki ve sorumlulukları arttırılacaktır… Seçimle gelenin seçimle gitmesi güvence altına alınacak, yerel yönetimlerde seçme ve seçilme hakkını yok sayan kayyum uygulamalarına son verilecektir.”

AİHM KARARLARI UYGULANACAK

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının sıkı şekilde uygulanacağı belirtildi. Venedik Komisyonu raporlarına atıf yapılarak şu ifadeler kullanıldı:

“Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ile uyumlu kararlar alınmasını ve bu mahkemeler tarafından verilen kararların derhal uygulanmasını sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır.”

“Siyasi partiler hakkındaki yasal mevzuat ve yaptırım hükümleri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ve Venedik Komisyonu raporları gibi Avrupa Konseyi standartları ışığında, çoğulcu demokrasinin güvencesini oluşturacak biçimde yeniden düzenlenecektir.”

Mutabakat metninde öne çıkan maddeler şöyle:

BARAJ YÜZDE 3’E İNİYOR

“Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin temsil gücünü arttırabilmek, temsilde adaleti ve çoğulcu demokrasiyi sağlayarak millet iradesini Meclis’e etkili bir şekilde yansıtabilmek ve yürütmede istikrarı temin etmek amacıyla seçim barajı %3’e düşürülecektir.”

YÜZDE 1 OY ALAN PARTİYE HAZİNE YARDIMI

“Siyasi partiler arasında adil rekabet koşullarının sağlanması ve demokratik siyasi hayatın güçlendirilmesi amacıyla en son yapılan milletvekili genel seçiminde en az %1 oy alan siyasi partilerin hazine yardımından faydalanması sağlanacaktır.”

DOKUNULMAZLIK GENİŞLEYECEK

“Yasama fonksiyonunun serbest, özgür ve bağımsız şekilde yerine getirilebilmesini sağlamak amacıyla yasama bağışıklıkları yeniden düzenlenecektir. Bu kapsamda, yasama sorumsuzluğunun kapsamı genişletilecek ve yasama dokunulmazlığının istisnaları açıkça düzenlenerek belirsizliğe ve keyfiliğe son verilecektir.”

CUMHURBAŞKANININ VETO YETKİSİ KALKACAK

“Cumhurbaşkanı’nın, Meclis’in yasama işlevini zayıflatan veto yetkisine son verilecektir. Parlamentonun yasama işlevi üzerinde önemli bir sınırlandırma aracı olan bu yetki kaldırılacak, Cumhurbaşkanı’nın kanun yapım süreçlerindeki yetkisi, yalnızca bir uyarı niteliği taşıyan “geri gönderme yetkisi” ile sınırlı tutulacaktır.”

GÖREV SÜRESİ 7 YIL

“Cumhurbaşkanı ile Meclis’in görev sürelerinin ayrıştırılması amacıyla Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 7 yıl olarak düzenlenecektir. Cumhurbaşkanı’nın hem toplumun farklı kesimleri hem de Meclis’teki partiler karşısındaki tarafsızlığını tam anlamıyla sağlayabilmek için yalnızca bir dönem için seçilmesi kuralı benimsenecektir.”

OHAL DEĞİŞİYOR

“Cumhurbaşkanı’nın ya da Bakanlar Kurulu’nun tek başına OHAL ilan etme yetkisi olmayacaktır. OHAL ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ait olacaktır. Bu yetki, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına tabi tutulacaktır. OHAL rejiminin istisnai niteliğinin bir gereği olarak OHAL için öngörülen süreler kısaltılacaktır. OHAL rejiminin keyfi bir yönetime dönüşmesine engel olmak amacıyla olağanüstü hal kanun hükmünde kararnamelerine hukuk sistemimizde yer verilmeyecektir. Bu kapsamda, olağanüstü halin hukuk devletinin güvenceleri çerçevesinde sürdürülmesini sağlamak üzere, Olağanüstü Hal Kanunu’nda gerekli düzenlemeler yapılacaktır.”

HSK KALDIRILACAK

“Yargı sistemi içerisinde farklı görevlere ve konumlara sahip olan hâkimlik mesleği ile savcılık mesleği birbirinden ayrılacak, Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) kaldırılacak, Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu şeklinde iki farklı kurul oluşturulacaktır… Adalet Bakanı ve Müsteşarı, Hakimler Kurulu’nda yer almayacaktır.”

ÇOKLU BARO KALKACAK

“Çoklu baro uygulamasına son verilecektir. Baro ve Türkiye Barolar Birliği seçimlerinde temsilde adalet ilkesi esas alınacaktır.”

ÖTEKİLEŞTİRME HİSSİ…

“Temel hak ve özgürlükler; dil, din, mezhep, ırk, cinsiyet, siyasi ve sosyal aidiyet farkı gözetmeksizin tüm insanlar için güvenceye kavuşturulacak ve iç hukukumuz uluslararası standartlarla uyumlu kılınacaktır. Ötekileştirme hissi doğuran tüm uygulamalar ortadan kaldırılacaktır.”

YEREL YÖNETİMLERİN YETKİSİ ARTACAK

“Yerel yönetimlerin yetki ve sorumlulukları arttırılacaktır… Seçimle gelenin seçimle gitmesi güvence altına alınacak, yerel yönetimlerde seçme ve seçilme hakkını yok sayan kayyum uygulamalarına son verilecektir.”

REKTÖRÜ ÖĞRETİM ÜYELERİ SEÇECEK

“Rektör ve dekan atamaları yeniden düzenlenecektir. Buna göre öğretim üyeleri kendi üniversitelerinin rektörünü aday olan öğretim üyeleri arasından seçecektir.”

MERKEZ BANKASI KARARI

“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası başta olmak üzere, düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlığını zedeleyecek hiçbir uygulama ve düzenlemeye müsaade edilmeyecektir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın tam bağımsızlığının sağlanması için yasal ve yapısal önlemler alınacak, bankanın araç ve operasyon bağımsızlığı siyasi müdahalelere karşı korunacaktır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, para politikasının uygulanmasında tek karar merci olacaktır.”