Mustafa Özgür Sancar yazdı…
Gelecek ay, Türk aydınlanmasının öncülerinden vatan şairi Namık Kemal’in ölümünün 135. yıl dönümü olacak.
Namık Kemal, hürriyet düşüncesiyle başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Türk devrimcilerini deriden etkilemiştir.
VATAN VE HÜRRİYET
Şair, siyaset ve fikir adamı Namık Kemal, hürriyet ve aydınlama konusunda büyük bedeller ödedi, Abdülaziz istibdadına karşı çıkmış, uzun yıllar Kıbrıs Magosa Kalesi’nde sürgün edilmiştir.
Bu hâliyle Türk aydınlanma hâreketinin öncülerindendir.
O kadar eziyet, sürgün ve baskıya karşın, ardında Türk devrim tarihini anlamamızı sağlayacak pek çok eser bırakmıştır. “Cezmi” Türkiye’de, gerçek tarihî romanın ilk örneğidir. “Vatan Yahut Silistre, Gülnihal, Akif Bey, Zavallı Çocuk” gibi tiyatro eserleri, “Cezmi” ile birlikte İntibah isimli romanı vardır.
Avrupa’da Rönesans ve Fransız devrimleriyle ortaya çıkan modernleşme düşüncesini tam anlamıyla kavramıştır; istabdat rejimine karşı özgürlük ve vatan düşüncesini savunmuş; modernizmin tunç yasası olan hürriyet fikrinin öncülüğünü yapmıştır. Rüşvet ve kayırmacılıkla yozlaşmış yönetimi cesurca eleştirmiş, bildiklerini söylemekten geri durmamıştır.
Paris’te yaşadığı yıllarda çıkardığı Hürriyet gazetesi öncü mücadelesinin en önemli safhâlarından bir tanesini oluşturmaktadır.
ÖNCÜ VE CESUR
Fikirleri konusundaki tutarlılığı oranında düşman da kazanmıştır. Yakın zamana kadar, yoz siyasetin uydurma hikâyelerine konu edinilmiştir. Fakat hiçbir bayağı itibarsızlaştırma teşebbüsü onun Türk devrim tarihindeki gerçek önemini ortadan kaldıramaz.
Namık Kemal, gerçek bir vatanseverdir. Aydınlanma fikriyle tanıştığı andan itibaren varlığını vatanın kurtuluşuna adamıştır. Modernizmin, modern bir devletin savunucusudur.
Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhuriyet’in devrimci kadrosu Namık Kemallerin fikirleriyle modern Türkiye düşüncesine ulaşmışlardır.
AYDINLANMA DÜŞÜNCESİ
Peki hep söylediğimiz; fakat üzerinde yeterince düşünmediğimiz aydınlanma kavramı neyi anlatır?
Terimin gerçekte ve mecazi olarak kökeninde ışık olgusu vardır. Esası, karanlığa ışık tutmaktır. Bilinmeyeni, karanlıkta kalanı ortaya çıkarmak, gerçeğe ulaşmaktır. İnsan bildikçe ilerler. Bu nedenle aydınlanma bilimle kolkola yürür.
Politik anlamda kökleri 16. yüzyıldaki Rönensans ve Hümanizm akımlarına dayanır. Olgunlaşıp, bir siyasi, felsefi ve kültürel akım formuna ulaşması ise 18. yüzyılda gerçekleşmiştir.
Modern insanın geçmişinin 60 bin yıl önceye dayandığı varsayılıyor; insanlık aydınlanma sayesinde, sadece 300 yıllık bir zaman diliminde 60 bin yıllık ilerlemenin çok daha büyüğünü gerçekleştirdi.
Dünya ve evreni anlamamızı sağlayan bilim, hayatımızı koruyan tıp, bir yurttaş olarak haklarımızı teminat altına alan modern hukuk, temel hak ve özgürlükler aydınlanmanın ürünüdür.
İnsanlığın bu büyük ilerleyişinin dışında kalmak, yok olmakla eşdeğerdir.
Namık Kemal’in gördüğü budur. Türk vatanı kurtarılmalıdır. Modern bir devlet olmalıdır. Türk vatanında hür ve eşit yurttaşlar olmalıdır.
Şinasi, Ali Suavi, Ziya Paşa, Talat Paşa, Jön Türkler, sonraki kuşakta Tevfik Fikret ve pek çok aydınlanmacı hayatlarını bu davaya adadılar.
“İnsan vatanını sever, çünkü; hürriyeti, hakkı vatan sayesinde kaimdir.”
Namık Kemal
