Mustafa Özgür Sancar yazdı…
Sicarivs, La noche y el Silencio (Gece ve Sessizlik) son dönem İspanyol gerçekçi sinemasının önemli yapıtlarından bir tanesi…
“Adâlet yoksa, adâleti kendin sağla” düşüncesini bir tam gecede realize etmeye çalışan profesyonel-kiralık katilin çürümüş bir sistemle ilgili gerçekleri dile getiriş biçimine tanık oluyorsunuz bu filmde.
‘ADALET YOKSA, ADALETİ KENDİN SAĞLA’
Rüşvet, yolsuzluk, cinayet, hırsızlık ve kirli para, toplumun en üst örgütlenme biçimi devleti öylesine ele geçirmiş ki, sarsıcı bir bakışmanın sonucu olarak, bir kiralık kâtil, önceden yaptıklarının tam karşıtı biçimde, bu kez hedef gösterileni değil, azmettirenleri avlamaya çalışıyor; adâleti sağlaması gerekenler bizzat adâleti ortadan kaldıran illegal ilişkilerin parçası olurken, kâtil çıkış yolunu adâleti kendi imkânlarıyla sağlamakta buluyor.
Katilin (Sicarivs) içi sesi bu filmde olup biteni anlatıyor ve aslında sonda söyleyeceğini başta söylüyor, tam da ilk sahnede, az sonra canını alacağını kurbanına mezar kazdırırken: “Rivas’ı tanımıyorsan beni neden öldürüyorsun?”, “Para için…” bu kadar kesin ve soğukkanlı.
KATİLİN İÇ SESİ
Sonra yine katilin iç sesi bize asıl gerçeği anlatıyor. “İspanya’da her yıl ortalama 1000 insan kaybolur; bunların pek çoğunun sorumlusu benim.
Luján… işverenim; aslında o bir polis; öldüreceğim kişinin kim olduğunu o söylüyor. Silah ve adresi veriyor. Her cinayet 60 bin Euro. Fakat ben temiz 40 bin alıyorum. 20 bini Luján’a gidiyor. Burada uyuşturucunun yarıdan fazlası polis kontrolünde ülkeye girer. Silah kaçakçılığının yüzde yüzü, dolaylı ya da doğrudan polisin kontrolündedir. Fuhuş öyle… Bu verileri durumu yargılamak için aktarmıyorum size. Ben sadece gerçeği söylüyorum.”
Kâtil sadece gerçeği söylüyor; fakat onun gerçeği, evine öldürmek için gittiği hamile kadının bakışlarıyla değişiyor. Bir profesyonel kâtil olmanın da kaideleri olmalı elbette ki… Mâsum bir insanı öldürmemeli; öldürdükleri bütün bu kirli ilişkilere bulaşmış olanlar. Kadın mâsum, neden öldürülmek istediğinden bile habersiz. Kâtil, “işinin” gereği insanların aklından geçeni okuyabiliyor. Mâsum kadının bakışı onu tetiği çekmekten alıkoyarken, kısa bir sorgu bir anda tüm hikâyeyi çözmesini sağlıyor. Ve o anda oyunun bir başka kuralı devreye giriyor: Hedef gösterileni öldürmemişsen, bu cinayet senaryosunu hazırlayanların hepsini ortadan kaldırmalısın; tabii ki yanlarında kim varsa onlar da ölmeli. Sonunda ulaşacağın hedef, kadının kocası; çünkü hamile karısını, parası için öldürtmeyi tasarlıyor.
‘BEN İÇİNİZDEN BİRİYİM’
Öldürdüğü her bir kişi başına net 40 bin Euro kazanan, profesyonel kâtil, “Şimdi haklıdan değil, güçlüden yana olanlara” karşı kendi yöntemleriyle Robin Hood benzeri bir mücadeleye girişmektedir; üstelik tek gecede bu işi bütünüyle çözmek zorunda… O gecenin sabahı, başka bir dünyanın insanı olan karısının yanına tek parça gitmek istemektedir.
Ve final, mâsum bir kişiyi öldürmekten vazgeçmenin karşılığı olarak, tek gecede 15 kirlenmiş insanın canını alarak yapılır: “Polisten ya da başka bir şeyden saklanarak yaşamıyorum. Ben içinizdeyim; çünkü beni siz yarattınız. Kim olduğumu siz söylediniz. Ben karşılaştığımızda size ‘iyi günler’ diyerek selam verenim. Yaşlılara yardım edenim. Son derece normal bir insanım; dolu bir sinema salonunda film izlemekten hoşlanıyorum. Günümüzde iyi insan olmak çok zor. Ama size verebileceğim biricik öneri, şayet bir iyilik yapmak istiyorsanız bunu para için yapmayın. Bir kişiyi öldürmediğim için 15 kişiyi öldürmek zorunda kaldım. Benim deli ya da psikopat olduğumu mu düşünüyorsunuz? Hiçbir şey gerçeklikten uzak değildir. Hiç psikopat sözcüğünün ne anlama geldiğini sözlükte araştırdınız mı? Ben yaptım. Katil değil bunun karşılığı… Siz bu sözcüğün karşılığını politikacıların, avukatların, polislerin, gazetecilerin arasında arayınız. En kötü olan kimdir? Evet, ben bir gecede 15 kişi öldürdüm; ama hükümetler her gün 15 bin kişiyi açlık nedeniyle ölüme terk ediyor.”
Film bu anıtsal sözlerin yer aldığı finalle bir sistem eleştirisine dönüşüyor.
SUÇUN ARKA PLANI
Filmin çözüm için ürettiği “adâletini kendin sağla” söylemi, eleştiriye açık; çünkü adâleti kendin sağlamaya çalışırsan, ulaşacağın tek nokta anarşizmdir; o zaman herkes kendi hukukunu geçerli saymaya çalışır; ortaya çıkan kaos toplumu tümden yok eder. Bu nedenle tarihin ilerici güçleri otoriteyi kendi adına daha üst bir örgütlenmeye, devlete devretmişlerdir. Önemli olan devletin tam olarak kimi, nasıl temsil ettiğidir.
Belki bu noktada senaryonun ilerlemesini sağlayan bir tercih olmuştur, adâleti sağlan kâtil potresi; ancak bundan bağımsız baktığımızda film cesur ve radikal bir sistem eleştirisi getiriyor.
Sürekli kâr ve daha fazlası için kural dışı her şeyi meşru gören politika, aynı zamanda bir toplumsal iki yüzlülük sorununa da neden oluyor. Filmde söylendiği gibi kâtil içimizde; onu toplumun dışında arayamayız; çünkü verili sistem onu ortaya çıkartıyor. O bir suçun nesnesidir; fakat öznesi değil. İnsan, iradesiyle toplumu belirleyemiyor, toplumsal şartlar insan iradesini belirliyor.
Kâtili ortaya çıkaran rüşvet ve yolsuzluk batağına gömülmüş politik sistem.
Her an karşılaşabileceğimiz sıradan birini ya da bizi bir kâtile dönüştüren de yine aynı şey.
Filmin çözümleme yaparken ulaştığı başarı da buradan geliyor: Cinayetin biricik suçlusu kâtiller değildir; asıl suçlu onların ortaya çıkmasına neden olan çürümüş politik sistemdir.
Ayrıca oyuncu performanslarının mükemmele yakın, olay akışının abartıya kaçmadan, sade biçimde veriliyor olması da La Noche y el Silencio’yu başarılı kılan özelliklerden.
Suç temasını ele alan diğer pek çok örnekten farklı olarak, şiddet sahneleri de abartıya kaçılmadan işlenmiş. Yasadışı işleri ve suçu içselleştirmiş soğuk insan potrelerinin anlatımı filmi değerli yapan bir diğer özellik.
İspanyol sinemasında bundan sonraki dönemde de toplumsal gerçeğimizi görmemizi sağlayan buna benzer cesur filmler yapılacak.
