Dr. Mehmet Alkanalka[1] yazdı…
Türkiye Soğuk Savaş sonrası NATO müttefiki ABD tarafından neden hedef gösterildi? Yine NATO üyesi Yunanistan Türkiye’nin aleyhine bu durumu nasıl değerlendirdi? PKK/PYD bunu nasıl fırsata çevirdi?
“23 Temmuz 1908’de hürriyetin yahut meşrutiyetin ilanı, …Zaten ihtilalin getirdiği şey, dört kelimeden ibaretti. Hürriyet, adalet, müsavat, uhuvvet… Türkler, Bulgarlar, Rumlar bu manaları diledikleri gibi kendi taraflarına çekiyorlardı… Ama bunlardan babama bahsettiğim zaman, o sadece susardı. Derin derin düşünürdü…”
-Allah hayırlara tebdil etsin ama oğlum, devletle oyun olmaz.”[2]
Siyasetname’de Nizamülmülk geçmişten günümüze şöyle seslenmektedir;
“Allah yazdıysa bozsun, bir başkaldırı, ilahi kuralları hafifseme yahut Allahü Teâlâ’nın emirlerini yerine getirmekte bir gevşeme ortaya çıkması durumunda, Hakk Teâlâ onları cezalandıracak ve yaptıkları çirkin işlerin karşılığını verecektir; Allahü Teâlâ bize böylesi günler göstermesin, böylesi talihsizlikler yaşatmasın! Ve kati surette, isyanın uğursuzluğu, Allahü Teâlâ’nın gazabını bu tür insanlara eriştirir. Öyle ki aralarından basiretli idareciler çıkmaz; tefrika kılıçları çekilir ve kanlar dökülür… Tıpkı sazlığa düşen ateşin, kurunun yanında olduğundan ötürü yaşı da yakıp yandırması gibi, bu bozguncular tayfası yüzünden de birçok masumun kancağızı dökülür.”[3]
1 Mart 2003 tezkere konusundaki TBMM’deki ABD için olumsuz karar ve sonrasında ABD’nin Irak Süleymaniye’deki Türk Özel Kuvvetler müfrezesine yapmış olduğu baskın Türkiye-ABD ilişkilerini gerince, Türkiye 2007’ye kadar Irak’ın kuzeyinde büyük çaplı terörle mücadele operasyon düzenleyememiştir. PKK bu durumdan istifade ederek hem coğrafi güvenli bölge hem de dünyanın en büyük askeri gücü olan ABD ile açıktan ortak hareket fırsatını yakalamıştır. Irak’ta yaşanan bu senaryonun farklı bir versiyonu ise Suriye’de de gerçekleşti. Suriye iç savaşında PKK/PYD, Suriye rejiminin boşalttığı bölgeler ABD desteğinde PKK/PYD terör örgütü tarafından dolduruldu. ABD, Suriye’de SDG adı altında 30 bin kişilik sınır güvenlik kuvveti oluşturdu ve ABD PKK/PYD terör örgütünün en önemli müttefiki oldu.
Yunanistan, Fransa’dan en son satın aldığı 6 Rafale savaş uçağını Tanagra hava üssüne konuşlandırdı. Yunanistan Türkiye ile Ege ve Doğu Akdeniz’deki açık deniz gaz rezervlerine yönelik gerilimler ve 2020’de savaşın eşiğine gelinmesi nedeniyle büyük bir askeri revizyona gitme kararını alırken, Yunanistan Başbakanı Mitsotakis, yeni savaş uçakları ile Yunanistan Hava Kuvvetlerinin Avrupa ve Akdeniz’in en güçlülerinden biri olacağını, bu satın almalar ile caydırıcılıklarının artmasının yanında “ulusal diplomasilerinin esnekliğini” artıracaklarını da açıkladı.[4] Atina, bir taraftan toplamda 24 Rafale savaş uçağını envanterine almayı ve 84 modernize edilmiş ABD yapımı F-16 uçağı ile hava kuvvetlerini güçlendirmeyi planlarken, diğer taraftan da ABD ile opsiyonlu 40 adet F-35 savaş uçağı konusunda anlaşmaya vardı.
Türkiye’nin 1974 Kıbrıs Barış Harekâtından sonra 1978 yılından itibaren ABD tarafından NATO müttefiki Türkiye ve Yunanistan’a yapılan silah satışlarında 10/7 oranında bir denge politikası izlendi. Yunanistan’ın devamlı rahatsızlığını dile getirdiği bu denge politikasında örneğin Türkiye’ye 1 milyon dolarlık silah satışı yapılıyorsa, Yunanistan’a da 700 bin dolar değerinde yapılması öngörülüyordu.[5]
ABD, Yunanistan’da Dedeağaç dahil yeni üsler kurması sonrasında Ege ve Doğu Akdeniz’deki Türkiye ve Yunanistan arasındaki nispi hava gücü mukayesesini değiştirecek Yunanistan’a 20 adet F-35 satışını onaylamış ve 83 adet Yunanistan Dışişleri Bakanı Dendias konuyla ilgili yaptığı açıklamada; ABD’nin Yunanistan ile Türkiye arasındaki 7’ye 10 silah satışı dengesinin bozulduğunu ve yeni durumda bu oranın Yunanistan lehine 10’a 0 olduğunu açıkladı. Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması ve buna karşılık Yunanistan’ın ABD tarafından hem F-35 savaş uçakları tedariki hem de F-16’larının modernizasyonu kapsamında desteklenmesi Ege’deki hava güç dengesini değiştirme konusuna yönelik basında yer alan bir habere göre;
“Türkiye’nin en gelişmiş model (5. nesil savaş uçakları) F-35 tipi uçakların üretiminde ortak olduğu projeden çıkarılması, F-16’ların geliştirilmiş versiyonunu (F-16 Viper olarak adlandırılan jetler 4. nesil olarak kabul ediliyor) satın almak için yaptığı girişimlerin yavaşlatılması, bazı savunma sanayi yaptırımları sebebiyle kritik bazı parçaları ithal edememesi karşısında Yunanistan, hava kuvvetlerini ABD’den satın aldığı 4. ve 5. nesil savaş uçakları ile Fransa’dan aldığı 4,5. nesil Rafale uçaklarıyla geliştiriyor…Türkiye, elindeki F-16’ların güncellenmesi için hâlâ ABD yönetiminin yanıtını beklerken Yunanistan, bundan daha gelişmiş ve yeni versiyonlar olan Fransız yapımı Rafale ve Amerikan yapımı F-35’leri satın almaya başladı. Bu yatırımlar, ülkenin 2011’de yaşadığı ağır ekonomik krizden sonra -ve krize rağmen- hız kazandı.”[6]
Bu hamleler savunmadan ziyade taarruzi güç dengelemesinin göstergeleridir. Yunanistan bit taşta üç kuş vurmak istemektedir. Bir taraftan ABD ve Fransa’nın politik desteğini, diğer taraftan askeri desteğini ve son olarak da Türkiye’nin dışlandığı F-35 savaş uçaklarını tedarik ederek Türkiye’ye karşı havadan üstünlük sağlamaya çalışırken, diğer taraftan da ABD, İsrail, Kıbrıs Rum Kesimi ile birlikte Doğu Akdeniz’de emrivaki ekonomik kazançlar peşinde koşmaktadır. Aynı zamanda Yunanistan’ın tamamında ABD askeri varlığını artırarak adeta ABD’nin güvenlik şemsiyesi altına da girmeyi başarmıştır. Yunanistan Girit adasındaki Souda Körfezi’ndeki deniz üssünü, ABD’nin üç bölge komutanlığı için (Avrupa Komutanlığı (EUCOM), Merkez Komutanlığı (CENTCOM) ve ABD Afrika Komutanlığı’na (AFRICOM)) lojistik ve operasyonel destek sağlamada kullandırırken, ABD’nin MQ-9 Reapers insansız hava araçlarını Larissa Hava Üssüne, kara havacılık unsurlarından Apaçi ve Blackhawk helikopterlerini Stefanoviko üssüne, U-17 uçakları da Selanik’teki Sedes Hava Üssüne konuşlandırmıştır.[7]
ABD’nin eski Avrupa Kuvvetleri Komutanı, ve 2 yıl İzmir’de de görev yapan 2018 yılında emekli olan General Ben Hodges şu açıklamada bulundu;
“Tek bir uçak modeli ya da silah sistemi, bütün her şeyi değiştirmez. Satın alınan bu sistemleri yönetmek, bakım ve onarımı da çok ciddi bir gider. Bütün paralarını buna akıtırlarsa o zaman diğer gereklilikler için geriye para kalmaz. Eğer Türkiye bunu başka şekilde telafi etmezse, bu durumun güç dengesi üzerinde bir etkisi olacaktır…Bildiğimiz kadarıyla S-400’ler kutularında bekliyor. Türkiye attığı bu adımdan geri dönebilir, o sistemleri Ukrayna’ya verebilir örneğin ve F-35 programına geri dönebilir.”[8]
2010lu yıllardan 2020li yıllara gelindiğinde ABD ile Yunanistan ilişkileri adeta balayı havasında seyretmektedir. Yunanistan AB’nin desteğinin yanında çok etkili olan ABD ve İsrail’in de desteğini arkasına almıştır. Bunun en somut göstergesi de Dedeağaç’taki yeni ABD hava ve deniz üssüne yönelik basında da yer alan anlaşmalardır.Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis, Yunanistan’ın üç Fransız savaş gemisi satın alma kararı da dahil olmak üzere, yaklaşık 3 milyar avro (3,5 milyar dolar) değerinde bir savunma anlaşmasını açıkladıkları ortak basın toplantısında aynı zamanda Fransa ve Yunanistan’ın savunma ve güvenlik stratejik ortaklığını da ilan ettiler.[9]
Kaynak: US Defense Security Cooperation Agency
Yunanistan’ın 01 Ocak 2021 ile Eylül 2022 ayı arasındaki dönemde dünyada Almanya’yı ve Orta Doğu ülkelerin de geride bırakarak ABD’den en çok silah ikinci ülke konumuna gelmesi ekonomik dış borcu ve Yurtiçi Gayri Safi Milli Hasılası ile açıklanamayacak bir bulgudur.
Yunanistan’da da tıpkı İsrail’de olduğu gibi zorunlu askerlik uygulaması bulunmaktadır. Daha önce 9 ay olan zorunlu askerlik hizmet süresi Türkiye ile Doğu Akdeniz’deki gerginlik gerekçe gösterilerek 2021 Mayıs ayında 12 aya çıkarılmakla birlikte, Türkiye sınırında veya adalarda askerlik yapmak isteyenlere bu süre 9 ay olarak uygulanmaya devam edilecektir.[10]
Sonuç olarak; 21. yüzyılın şafağında Yunanistan’ın dış ve güvenlik politikası gündeminde Türkiye ile ilişkiler öncelikli etkisini devam ettirecek gibi görünmektedir. Yunanistan, Prof. Walt’un tehdit dengesi fonksiyonuna göre Türkiye’yi aynı savunma ittifakında olmasına rağmen tehdit olarak görmektedir ve yalnız kurt olduğu iddia edilen Türkiye ile tek başına sınır komşusu olmak istememektedir. Bu nedenle Yunanistan Türkiye’ye karşı hem iç dengeleme hem de AB, Fransa, İsrail ile dış dengeleme yapmaktadır. ABD ise yine aynı savunma ittifakında olduğu Türkiye’ye karşı, Türkiye’nin dış politika tercihlerindeki yanlışlarını da istismar ederek asimetrik ve vekil dengeleme stratejileri izlemektedir.
Soğuk Savaş sonrası, Soğuk Savaş döneminde müttefik olan ABD’nin Türkiye’ye komşu coğrafyada gündeme getirdiği Büyük Ortadoğu Projesi nedeniyle Türkiye karşı asimetrik ve vekil dengelemeye giderken, yine NATO müttefiki Yunanistan ile PKK/PYD terör örgütünün ABD ile ortak hareket ederek çakal peşine takılma stratejisi takip ettikleri görülmektedir. Peşine takılma sadece en güçlünün peşine güvenlik ve beka için değil de fırsatçı olarak takılmayı da kapsar. Türkiye, Schweller’in makalesinde kullandığı aslan, koyun, çakal ve kurt figürlerinden koyun olamayacağına göre ya aslan ya da kurt gibi davranarak üzerine giydirilmeye çalışılan deli gömleğini yırtıp atmak zorundadır. Bağdat Irak’ın başkenti ve Dimyat Mısır’daki bir liman kentidir. “Yanlış hesap Bağdat’tan döner.” atasözü ile “Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak” deyimi bu yazının bulguları bakımından oldukça anlamlıdır.
[1] Türkiye Neden Hedefte? Çarpık Uluslararası İttifak İlişkileri Kitabından derlenerek hazırlanmıştır.
[2] Aydemir, Şevket Süreyya. Suyu arayan adam. İstanbul, Remzi Kitabevi, s.44-45.
[3] Nizamülmülk.(1941). Siyasetname. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Çev. Mehmet Taha Ayar. S. 11-2
[4] KILLIOĞLU, M. E. (2021), Türkiye-İsrail Çevresel (Hayalet) Paktı, AUSBD, 4 (7), 47-65. S.53
[5] CNN Türk. (2022, Eylül, 16). “ABD yardımlarında denge bozuldu! 7’ye 10 Yunanistan”.
[6]Göksedef, Ece. (2022, Aralık,02). “Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması ve Yunanistan’ın savaş uçağı anlaşmaları Ege’de güç dengesini değiştirir mi?”. BBC News. https://www.bbc.com/turkce/articles/c881406q91vo
[7] Erbay, Nur Özkan (2022, Kasım,18). “Why did Greece become a US base after 74 years?”. Daily Sabah. https://www.dailysabah.com/politics/news-analysis/why-did-greece-become-a-us-base-after-74-years
[8] A.g.e.
[9] Corbet, Sylvie (2021, Eylül,28) “France, Greece sign defense deal; Athens to buy 3 warships”. apnews.com.
[10] Euronews.(2021, Ocak,23). “Türkiye ile gerginlik yaşayan Yunanistan, askerlik süresini 12 aya çıkardı”. https://tr.euronews.com/2021/01/23/turkiye-ile-gerginlik-yasayan-yunanistan-askerlik-suresini-12-aya-c-kard
Güzel tespit hocam.