Dolar bir gecede nasıl 6.40’a yükseldi?

Geçen hafta bir gece dolarda yaşanan ani yükseliş şaşırtmıştı. Herkes nedeni üzerinde tartıştı. Ekonomistler farklı değerlendirmeler yaptı. ‘Flash crash’ denilen ‘ani fiyat hareketleri’ni Aydınlık yazarı Mustafa Pamukoğlu yorumladı.

Geçen hafta doların bir gecedeki ani yükselişine ‘Flash crash’ yani ani fiyat hareketleri deniyor. Aydınlık yazarı Mustafa Pamukoğlu, bunun nedenlerini ve sonuçlarını yazdı.

“Dolar neden on beş dakikada 6.40’a yükseldi?” başlıklı yazının satırbaşları şöyle:

(…) Bir kere her türlü fiyatı belirleyen ekonomik kuralın arz-talep olduğunu ve birçok etkenin bu arz-talep dengesini etkilediğini hatırlatalım. Bir mala (para da dahil) talep artarsa ve talep artışı arzdaki artışla telafi edilmezse o malın fiyatı artar. Talep değişmeden arz azalırsa yine o malın fiyatı yükselir. Bunların tersi olursa malların fiyatı da düşer.

DÖVİZ FİYATI NASIL OLUŞUR?

Döviz fiyatı mal ve para piyasalarındaki hareketlerle değişir. Ticari alandaki hareketlerin kurlara etkisini bir kenara bırakırsak para piyasalarındaki işlemlerin döviz kurlarını nasıl etkilediğini anlamaya çalışalım.

Forex alanında sürekli eller bilgisayar tuşlarındadır. Al-sat emirleri hiç durmaz. Günlük işlem hacmi 5 trilyon doları bulmaktadır. Dünyada bazı insanlar için gece iken bazı insanlar için gündüzdür. Bilgisayarlar hiç durmaksızın işlem yaparlar.

15 DAKİKADA FAY HATTI KIRILDI

Geçen gecede bilgisayarlar 15 dakikada bir fay hattını kırdı. Bu fay hattını kıran da bilgisayar yazılımcılarının çok iyi bildiği ve bizim cahil olduğumuz algoritma işlemleri. Algoritma ne derseniz şöyle bir cevabı size vermiş olalım. Bir sorunu ya da bir problemi çözmek veya belirli bir amaca ulaşmak için gerekli olan sıralı mantıksal adımların tümüne algoritma denir. Algoritma bir sorunun çözümü için izlenecek yolun tanımıdır. Kısaca algoritma mevcut bilgilerden istenilenlere erişme yöntemidir.

FLASH CRASH NEDİR?

İşte bu algoritmada bir şey oldu ve flash crash meydana geldi. “Flash crash” denilen ani fiyat hareketleri Karakutu Alım satımları (Black Box Trading) veya Yüksek Frekanslı Alım satım (High Frequency Trading) ve benzeri bilgisayarlı Algoritmik Alım satım (Alghoritmic Trading) teknikleriyle ilişkilendiriliyor. Bunların ne olduğunu bilmemize gerek yok. Ani fiyat hareketlerine sebep olan işlemler ve olaylar var demek ki piyasada deprem oldu ve dolar 6.40 TL’ye çıktı.

TELAŞA NE SEBEP OLDU?

Ani kopuşa bir şeyler neden oldu. Bu bir şeyler de para piyasalarının oyuncularını telaşlandırdı. Telaşla alım-satım yaptılar veya pozisyon almadılar.

Peki, telaşa sebep olanlar neler olabilir? O sırada bariz ekonomik ve siyasal hareketler neydi?

1-ABD-Çin ticaret savaşının artarak devam edeceğine dair kanaati artıran iki ülkenin karşılıklı gümrük vergilerini artırması

2-Arjantin ekonomisindeki çöküntü ve bu çöküntünün Türkiye’ye yayılacağı korkusu

3-Japon yenindeki sert değişimler

4-Çin yuanında değer kaybı

Tüm bunlar birbirini etkileyerek birden doların 6.40 TL’lere çıkmasına sebep olduğu söyleniyor veya öyle olduğunu tahmin ediyoruz.

MANİPÜLASYONLA ANİ KAZANÇ

Bir şeyde sert değişimin nedeni olarak şunu söyleyebiliriz: ciddi bir korku ve telaş sonucunda işlemler yapılırsa sert düşüşler ve yükselişler olabilir. Diğer seçenek ise manipülasyon yapılması. Neoliberalizmin yarattığı paracı ekonomide spekülasyon ve manipülasyon en önemli ani kazanç sağlayan araçlardır. O gece birileri belki uzaylılar! devreye girmiş olabilir.

SIK SIK KARŞILAŞABİLİRİZ

Biz üretmeye, katma değer yaratmaya ve borçlardan kurtulmaya kendimizi adamazsak ekonomide dünyada olan biten her şeyden etkilenir ve flash crash olaylarıyla sık sık karşılaşırız. En kırılgan ülkelerden biriyiz. Paraya ihtiyacımız var. Güneyimiz alev alev. Doğu Akdeniz sıcak.

Küresel bir hareket hemen bizi etkiliyor. Birileri öksürüyor biz yatağa düşüyoruz.

FLASH CRASH NÖBETİ Mİ TUTALIM?

Bütün bunlar olurken biz ne yapıyoruz? Bizi yönetenler neden tedbir almıyor? Hükümet uyuyor mu?

Bizce hükümet uyumuyor. Çaresiz… Vardığımız noktada çözüm şu: milletin birlik ve beraberliği ile milli mücadele ruhunu yeniden canlandırıp ayağa kalkmak. Aksi halde Flash Crash diyerek bizi uyutup bize zarar vermeye ve sömürmeye devam edecekler.

Ayrıca tavsiyemiz şu: her gece 1 saat forexte flash crash nöbeti tutalım. Paramıza bir şey olmasın!”