Koronavirüs salgınında, Türkiye’nin Vuhan’ı olarak görülen İstanbul’da, virüsün kontrolsüzce yayılmasının önündeki en büyük engel, 1200 ekipten oluşan filyasyon ordusu oldu. İstanbul’daki filyasyon ekiplerinin çalışmalarını ilk kez Demirören Haber Ajansı görüntüledi.
Bir pozitif vakanın temas ettiği onlarcasını 15 milyonluk şehirde didik didik araştırıp bulan ve izolasyona alınmaları ile 14 gün boyunca takiplerini sağlayan 3 bin kişilik ekipte doktor, hemşire, ebe, diş hekimi gibi sağlık çalışanları, ikişer kişilik gruplar halinde çalışıyor. Sokağa çıkma yasağının olduğu günler de dahil her gün neredeyse 16 saate varan mesaileriyle koruyucu tulumlarla, kan ter içinde vaka avına çıkan ekipler, yeri geliyor tedavisi devam eden hastaların evine ilaçlarını götürüyor; yeri geliyor şüpheli vakalardan numune topluyor. 
Sağlık Bakanlığı’nın dijital uygulamaları sahayla birleştirmesi sayesinde hepsinin elinde tabletler ya da akıllı telefonlarla her bir ekip hangi vakaya gideceğini online harita üzerinden anında görebiliyor; bir vakadaki işi bittiğinde en yakın diğer vakaya bu sistemle yönlendiriliyor. Filyasyon ve İzolasyon Takip Sistemi (FİTAS) ile Halk Sağlığı Yönetim Sistemi (HSYS), e-nabız ve Teletıp gibi uygulamaların birbirine entegre olması sayesinde izolasyona alınan vatandaşın taahhütnamesinin onam formu bile dijital ortamda alınıyor; böylece sağlık çalışanı ile pozitif vakaların teması en aza indirilmiş olunuyor. Ayrıca online harita üzerinden bir tıkla, hanki noktada kaç vaka var, hangi vakanın kaç temaslısı var ve temaslılarının harita üzerindeki konumları gibi bilgilere anında ulaşılabiliyor.
ŞİMDİYE DEK 10 BİNİN ÜZERİNDE VAKAYA FİLYASYON YAPTILAR
İstanbul’da en fazla vakanın görüldüğü ilçelerden Bahçelievler’de görev yapan Bahçelievler İlçe Sağlık Müdürlüğü’ne bağlı 60 kişiden oluşan 30 filyasyon ekibi, şimdiye dek 5 bini pozitif vaka olmak üzere, temaslılarıyla birlikte yaklaşık 10 bin kişinin tedavi ve izolasyon süreçlerini yönetti. Ekipleri yöneten Bahçelievler İlçe Sağlık Müdürü Dr. Serap Sarıhan Akkum, filyasyon çalışmalarının bütün detaylarını DHA’ya anlattı.
Dr. Akkum, “İlgili hekimlerimiz hastanelerde tedavi ya da teşhis alan vakaları evde izlemeye karar verirlerse bunların HSYS dediğimiz Halk Sağlığı Yönetim Sistemi’ne girişleri yapılır. Vakaların evde izolasyona doğru taburcu edilmesiyle bizim görevimiz başlar. Biz genellikle evde izolasyon durumunda olan veya daha önce hastanede yatan, en az bir tane PCR testi pozitif veya Akciğer tomografisi Kovid-19 ile uyumlu olan tüm vakalarımıza filyasyon işlemi başlatıyoruz. İlçe Sağlık Müdürlüğümüze bağlı 30 tane filyasyon ekibimizle, ilçemizde bu hizmeti veriyoruz. Bahçelievler Belediyesi de bize araç desteği sunuyor. Müdürlüğünüzde çalışan hekimler, diş hekimleri ve hemşireler var ekipte. Her ekip iki kişiden oluşuyor” dedi.
DİJİTAL SİSTEMLER ÇOK VAKİT KAZANDIRIYOR
İl Sağlık Müdürlüğü’nün koordinasyonunda üç işlemi bir arada yürüttüklerine işaret eden Dr. Akkum, şöyle devam etti: “Bu üç sistem birbiri ile koordineli olarak çalışır. HSYS, FİTAS ve sağlık modülü uygulaması birbiriyle entegre. Bu şekilde çalışmamız çok daha hızlı ve kolay oluyor. Pozitif vakalar HSYS kayıt olduğu andan itibaren biz sistemimizde bunları görürüz. Tüm ekiplerimizin tablet veya akıllı telefonlarına bu uygulamalar yüklüdür. Herkesin kendine ait şifresi var ve bu şifre sayesinde vakaların hepsini tüm ekiplerimiz görebiliyor. Sağlık modül uygulama sistemini açtığımızda, pozitif vakaları öncelikle beyan adresi ile olmak üzere ikamet adreslerine göre kırmızı noktalalar şeklinde görürüz ekranda. Ekipler çıkmadan önce ekran üzerinden bu vakaları üzerlerine alabilirler ve o andan itibaren o vakanın filyasyon işlemini o ekip yürütür. Ekrandaki o kırmızı nokta da sarıya döner ve sarı ile gösterilen noktalara filyasyon ekiplerimizin yöneldiğini biliriz. Filyasyona gitmeden önce vakanın adı soyadı, adresi, iletişim numarası gibi tüm bilgilerini de görebildiğimiz için, kişinin telefonuna bir SMS göndeririz. Kişi böylece telefonuna gelen mesaj sayesinde kendisine filyasyon amacıyla bir ekibin geleceğinden haberdar olur. Ekip ekrandan rota çiz dediği an, vaka adresine doğru yol tarifi de çıkar ve böylece adres aramak gibi zaman kaybettirecek işlerle de uğraşmak zorunda kalmazlar.”
14 GÜN İZOLASYON ONAMI DİJİTAL ORTAMDA ALINIYOR
Ekipler adrese ulaştığı andan itibaren öncelikle kişiyi evde izole olması gerektiği konusunda sözel olarak bilgilendirmesinin yapıldığını belirten Dr. Akkum, “Yine bir SMS göndeririz ve 5 rakamlı bir şifre gider kişiye. Bu kodu girdiği zaman evde izolasyonda olduğuna dair taahhütnamesini verdiği ve dijital ortamda onam formuna imza alındığı kabul edilir. Böylece sağlık ekiplerimiz tüm bu işlemleri temassız olarak yaptığı için bulaş riskini de oldukça düşürüyor FİTAS sistemi. Bu açıdan da çok kıymetli. Ekranımızdaki renk kodlamalarında ise bazı renkler daha koyu, bazı renkler daha açık kırmızı şeklinde görünür. Bunun nedeni ise koyu kırmızı olan noktalarda birden fazla pozitif vaka olmasıdır. Ayrıca yine ekranda tek bir tıkla bir vakanın o bölgedeki tüm temaslarını da görebiliriz ve bunlar da mavi nokta ile gösterilir” ifadelerini kullandı.
İZOLASYONA UYMAYANLAR HAKKINDA İDARİ İŞLEM YAPILIR
Temaslıların belirlenmesinde gerçekten dedektif titizliği ile çalıştıklarını vurgulayan Dr. Serap Sarıhan Akkum şu bilgileri verdi: Öncelikle vakanın kendisinden son 14 gün içerisinde temasta bulunduğu kişilerin bilgisini alırız. Bazen bu ailesi olur, iş arkadaşı olabilir, akrabası, komşusu olabilir, hatta muayeneye gittiği hekimi bile olabilir. Bu bilgileri de yine FİTAS uygulamasındaki sisteme ‘temaslı’ olarak kaydederiz ve böylece tüm temaslı vakalar ikamet adreslerine göre ilçesindeki kurumlara dağılırlar. Her ilçe müdürlüğü de bizim gibi, kendisine düşen pozitif vaka temaslısını izlemekle yükümlüdür. Sistem, yakınlarını bul dediğimizde, bize yakınlarını da ekranda gösterebiliyor. Çünkü ilk olarak kişinin yakınları temaslısı olarak sistem tarafından bize önerilir. Bazen ulaşamadığımız vakalara akrabaları üzerinden ulaşabiliyoruz. Bu da işlerimizi çok kolaylaştırıyor. 14 gün boyunca izlenen temaslılar ise her gün aile hekimleri tarafından aranır ve semptom sorgusu yapılır. Ateşi, boğaz ağrısı, öksürüğü var mı, tat-koku alma bozukluğu oldu mu şeklinde semptomlar izlenir. Örneğin bir temaslıda beşinci günde boğaz ağrısı ya da ateş, öksürük bulguları ortaya çıkarsa filyasyon ekibi bu sefer oraya çıkış yapar ve hastanın numunesini alarak PCR testine bakar. Numuneler de bizim Halk Sağlığı Genel Müdürlüğümüze bağlı laboratuvarımızda çalışılır. Eğer sonucu pozitif çıkarsa yine adresine gidilir ve ilaçları verilir; ekipteki doktor tarafından tıbbi bilgilendirmesi yapılır. İlacını kaç gün, nasıl kullanacak, hangi durumda 112’yi arayacak, hangi durumda aile hekimine bilgi verecek vs bunlar anlatılır. Onun da temaslıları sorgulanır. Biz günde yaklaşık 14 saat, ekranımıza düşen tüm vakaların filyasyon işlemlerini bu şekilde tamamlarız. Karantina koşullarını uyulmadığına dair ihbarlar bize oldukça sık geliyor, komşusu ya da akrabası arıyor. Biz öncelikle vakaya tekrar ulaşıyoruz ve uyarıyoruz. İzolasyon taahhüdü verdiğini ve uymaması durumunda hakkında idari işlemlerin yapılabileceğini anlatıyoruz. Evde izolasyon onamını imzaladıkları için uymakla yükümlüler. Eğer yine de uymayanlar olursa, kolluk kuvvetlerinden de destek isteyebiliyoruz”
AYNI ORTAMDA 15 DAKİKADAN FAZLA BULUNMAK YETERLİ
Bahçelievler İlçe Sağlık Müdürlüğü filyasyon ekiplerinden birinde çalışan Dr. Salih Güzel, güne sabah 8’de başladıklarını belirterek bazen 14-16 saat koruyucu tulumlar içerisinde vaka vaka dolaşabildiklerini söyledi. Dr. Güzel, “Her ekipte 7-8 adres oluyor. Bunların bitmesi zaten 3-4 saat sürüyor. Vakalara gitmeden önce ekipmanlarımızı alıyoruz, koruyucu kıyafetlerimizi giyiyoruz. Sokağa çıkma yasağının olduğu günler de dahil haftanın 7 günü, hafta sonu vs dinlemeden ulaşabildiğimiz kadar hasta ya da temaslısına ulaşıp ilaçlarının götürülmesi de dahil tüm işlemleri gerçekleştiriyoruz. Sonra merkeze geri dönüp dinleniyoruz, daha sonra ikinci tura başlıyoruz. Adrese çıkarken gideceğimiz vaka sayısına göre malzemelerimizi mutlaka alıyoruz. Hasta sayısı kadar ilaç, temaslı ya da şüpheli vakalara test yapacaksak test kitlerimiz, tüm atık malzemelerimizi toplayacağımız tıbbi atık torbalarımız gibi malzemeler oluyor bunlar. Bizim bölgemizde bir kişinin 50-60 kişi ile temaslı olduğu bile oldu. Genellikle tekstil atölyelerinde çalışanlar arasından çok fazla temaslı çıkıyor. Pozitif bir kişi ile 15 dakikadan daha uzun süre aynı ortamda bulunulması, onun temaslı sayılması için yeterli bir kriter. İlk vakalarımızdan biri yurtdışından gelmişti. Testi pozitif çıktı. Daha sonra anladık ki cenazeye gitmiş başka bir şehre. Otobüs yolculuğu ile gidiş geliş ve cenazeye katılanlar, mevlide katılanlar, 100’den fazla temaslıyı tespit edip ilgili bölgelere bildirimlerini yapmıştık.” diye konuştu.
