Darphne ve Damga Matbaası, Merkez Bankası’ndan gelen talep miktarlarına göre madeni para üretimini İstanbul’da gerçekleştiriyor. Bakır, nikel ve çinko karışımında üretilen madeni pullar, darphanede bulunan baskı makinelerine giriyor. Makinelerde bulunan damgaların pulların üzerine işlenmesi sonucunda, 1 lira, 50 kuruş, 25 kuruş, 10 kuruş, 5 kuruş ve 1 kuruş üretiliyor.
Baskı makinaları dakikada 9 ayrı preste 700-800 kadar madeni para basıyor. Üretimi tamamlanan paralar, tek tek paketleniyor. 1 liralar 100’lük, 50 kuruşlar 150’lik, 25 ve 10 kuruşlar 200’lük, 5 kuruşlar 300’lük ve 1 kuruşlar 400’lük olmak üzere poşetleniyor. Poşetlenen paralar daha sonra ağırlık testine giriyor. Testi geçen her bir poşet, kutulanarak Merkez Bankası’na veya Merkez Bankası şubelerine gönderiliyor.
Madeni paralar, altın ve gümüş gibi tekrar döküme girerek kullanılabiliyor. Ancak altın kadar dayanıklı olmadıkları için geri dönüşümü sayısı kısıtlı olabiliyor. Madeni paranın sahtesinin anlaşılması ise çok kolay. Mıknatısa yapışan madeni paralar sahte.
‘PARA BASMAK ÜLKELERİN BAĞIMSIZLIK, MİLLİ HAKLARIYLA İLGİLİ’
İktisat tarihçisi Prof. Dr. Mehmet Bulut, değerlendirmelerde bulunarak, Türk Lirası ve para basmanın detaylarını anlattı. Prof. Dr. Bulut, şunları söyledi:
“Para, bir ekonomide ne kadar mal ve hizmet üretirseniz, o malın karşılığında o kadar para olması gerekiyor. Yani mal mübadelesinin kolaylaşmasıdır, paranın temel fonksiyonu budur. İkinci temel fonksiyonu değer biriktirme aracı. Bugün modern iktisatta, bir üçüncü özelliği spekülasyon aracı olarak para basılıyor. Klasik iktisat sistemimiz bu iki öneli değer; birincisi değer ölçüm aracı yani eğer ekonomide ürettiğiniz mal ve hizmet karşılığında para basmazsanız mübadele zorlaşır.
Böylece az para fiyatların artmasına sebep olur. Fazla para basarsanız bu sefer enflasyon alır, malın değeri düşer. Burada bir denge olması gerekiyor. Altın para, gümüş, madeni paralar ise istediğiniz kadar, dilediğiniz gibi artıramadığınız miktar. Onun için bu metal sistemli para sistemlerinde ekonomide bir denge esas.
Orada enflasyon ve deflasyon anlamında sorunlar daha az. Ama kağıt para sisteminde parayı dilediğiniz gibi. Bir top kağıt binlerce dolar ama maliyeti birkaç sent. Ama altın ve gümüş paranın metalik değeri var. Onu istediğiniz gibi artıramıyorsunuz.
Para basmak ülkelerin bağımsızlık, milli haklarıyla ilgili ama en önemli mesele piyasadaki mal mübadelesini sağlamak. Malın değer ölçüm aracı olarak mübadeleyi kolaylaştırmak ve değer biriktirme, tasarruf aracı olarak kullanımı. Madeni para, altın en önemli tasarruf aracı” dedi.
PARA GERİ DÖNÜŞÜMÜ
Bulut, “Kağıt paraları Merkez Bankası’na yıpranmış olarak götürdüğünüzde değiştirebiliyorlar. Çünkü en temel kurum Merkez Bankası. Diğer paralar yani bozuk paralarda aynı. Altın zaten değer kaybetmiyor. Yeniden külçe haline getiriliyor, sonra tekrar para olarak basılabiliyor. Diğer bütün madeni paralar da altın gibi tekrar kullanılıyor ama altın gibi çok geri dönüşümü mümkün değil” diye konuştu.
