Ponzi sistemi nedir? Ponzi dolandırıcılık sistemi

1920 yılında Charles Ponzi tarafından üretilen Ponzi oyunu, hileli bir yatırım sistemi olarak adlandırılabilir. Yaklaşık yüz yıldır pek çok insanı kıskacına alan bu yöntem kazanma hırsını daha körükleyen marjinal bir alan yaratabilmektedir. Bu sistemle insanlar nasıl dolandırılmaktadır?

PONZİ SİSTEMİ NEDİR?

Ponzi sistemi, İtalyan Charles Ponzi tarafından üretilmiş bir oyun ve yatırım sistemidir. İlk yatırımcının kazanacağı paralar sonraki yatırımcıların yatırdığı miktarlar ile ödenir. Bu kapsamda piramit şeklini alan ponzi sisteminde yasal bir görüntü olsa da aslında bir dolandırma yöntemidir.

PONZİ SİSTEMİ NASIL İŞLER?

Saadet sistemi olarak da adlandırılan bu yöntemde kurulu bir şirketin başındaki insanlar pastanın en büyük dilimini alanlar olmaktadır. Böylelikle yatırım için ne kadar fazla kişi bulunursa aslında en tepedeki kişilerin de geliri o kadar yüksek oluyor. Bu durumun aksine yeni yatırımcı bulunamadığı takdirde sistem çökecektir. Örnek vermek gerekirse klasik şekilde faiz oranı %5 ise ilgili ponzi yatırım kapsamında faiz ya da kazanç diye ifade edilen miktar % 10-15 dolaylarında olabilmektedir. Buradaki yüksek oran daha alttakilerin yatırımı doğrultusunda ödenebilmektedir. Bu durum gerçekleşmediği takdirde sistem çökmektedir.

PONZİ SİSTEMİNİN TARİHÇESİ

Ponzi sistemi ya da şeması diye adlandırılan bu oyun ya da sözde yatırım planı Charles Ponzi tarafından üretilmiştir. Charles Ponzi tarafından bu sistem kurulmadan evvel, 19. yüzyılda da uygulanmıştır. Almanya’da Adele Spitzeder tarafından da uygulanan bu yöntem edebiyat dünyasında da yankı uyandırmıştır. Bu sistemin yöntemleri Charles Dickens ve Little Dorrit tarafından yazın dünyasında zikredilmiştir. Ponzi planları ilk yatırımcılara para kazandırmak esasına dayanır. Charles Ponzi’nin esas sistemi 1919’da ABD posta pulları üzerine kurulmuştur. ABD o dönemde posta gönderen kişinin ücretini önceden temin ettiği ve yazışmaları buna göre yaparak uluslararası yanıt kuponu geliştirmişti. Kupon yereldeki bir posta merkezinde hava posta puluyla değiştirilir, bu sayede ponzi oyunu için sistem başlar.

PONZİ SİSTEMİNDE KIRMIZI BAYRAKLAR

NASDAQ borsasının eski icra Yönetim Kurulu Başkanı ve ABD tarihindeki en büyük mali dolandırıcı olan Bernard Madoff, Ponzi sistemiyle 64,8 milyar dolarlık bir plan yürütmüştü. Bunun gibi büyük kazançlar aslında belli temellere göre yürümektedir. Bu belli temeller ve kırmızı bayraklar şu şekildedir:

Kayıt dışı yatırımlar; Ponzi sisteminin önemli bir adımını oluşturur. Bundan korunmak için yatırım yapılacak şirketin ilgili ülkedeki geçerli makamlarda ya da borsa komisyonuna kayıtlı olduğu kontrol edilmelidir.
Pek çok yatırımcı lisanssız şirketlere karşı dikkatli olmalıdır. Bu sistem özellikle lisanssız şirket ve bireylerle ilgilenmektedir.
Piyasa dalgalanmalar yaşayan bir alandır ve bu yüzden şirket hisse fiyatlarının alçalıp yükselmesi olasıdır. Büyük kazançlar kazanılacağına işaret eden yatırımlar gerçekçi olmamakla birlikte tehlikeye işarettir.
Tutarlı gelir getirme garantisi sunma hatası.

GÜNÜMÜZDEN PONZİ ÖRNEKLERİ

Günümüzde klasik yöntemlerin haricinde en popüler yatırım imkanının sunulduğu kripto borsasında ponzi sistemi de uygulanmaktadır. Duyulmamış ya da kayıtları olmayan kripto para borsaları belli bir kâr karşılığında yeni yatırımcılardan para istemektedir.

PONZİ SİSTEMİNDEN NASIL KORUNULUR?

Güvenilir bir yatırım girişiminde bulunmak, ponzi sisteminden korunmak için gerekli yeterli korunmaya sağlayabilir. Kripto para borsalarında güvenilir ve Avrupa’dan lisanslı olan platformlar korunmak için önemli bir pay teşkil eder. Düzenli ya da yüksek kâr vaat eden yerlerlere güvenmeyiniz. Spekülatif yatırım bilgileri peşinden gidilmemelidir.