NASA’nın gözdesi Salda Gölü’nü ayaklarımızla batırdık

NASA’nın yeni paylaşımla “Mars’a dair fikir verecek” dediği Salda Gölü’ndeki çekilmeye geçen günlerde yağan yağmur ve kar da yeterli olmadı. Yaz aylarında vatandaşların suya girdiği bölümlerde oluşan adacıklar şimdi yürünebilecek hale geldi.

ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Mars’taki Jezero Krateri’nde yaşam izini arayacak uzay aracı Perseverance’ı göndermeye hazırlanırken, benzer bir mineral oluşumu ve jeolojik yapıya sahip olan Burdur’daki Salda Gölü’ndeki araştırma sonuçlarını paylaştı. ‘Mars’a geri sayım başladı’ başlığıyla yayımlanan duyuruda, “Salda Gölü sayesinde ne bekleyeceğimize dair bazı fikirlerimiz var” denildi.

AYAK BASILAN YERLER ADACIK OLDU

Bembeyaz kumsalı ve turkuaz renkli suyuyla son birkaç yıldır Türkiye’nin en önemli cazibe merkezleri arasında yer alan ve geçen yıl pandemiye rağmen 1 milyonun üzerinde ziyaretçiyi ağırlayan Salda Gölü’nde, yağışların mevsim normallerinin altında olması nedeniyle suyunda çekilme meydana geldi.

Salda Gölü’nün Beyaz Adalar ve Halk Plajı bölümünde suların 20-30 metre çekilmesinin ardından küçük adacıklar ortaya çıktı. Geçen günlerdeki yağmur ve kar yağışı da Salda Gölü’ne çare olmadı. Gölün Beyaz Adalar ve Halk Plajı kısmındaki çekilme görenlerin içini burktu. Yaz aylarında vatandaşların serinlemek için suya girdiği bölümlerde oluşan adacıklar şimdi yürünebilecek hale geldi.

‘BİRÇOK ETKEN SALDA GÖLÜ’NE ZARAR VERMEKTE’

Jeoloji Mühendisleri Odası Burdur Şubesi Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Yüksek Jeoloji Mühendisi Servet Cevni, Salda Gölü’nün de Burdur Gölü’nün akıbetine uğrayabileceğini söyledi. Salda Gölü’nün tektonik hareketlerle bugünkü şeklini alan bir göl olduğunu söyleyen Cevni, “Salda Gölü maalesef bölgemizdeki diğer göllerin çektiği sıkıntıyı çekmektedir. Kuruma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Salda Gölü’nü etkileyen birçok sebep var.

Bununla ilgili geçen haziran ayında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği bir rapor oluşturdu. Bu rapora ben de katkı sundum. Raporda da belirtildiği gibi gölü besleyen su kaynaklarına yapılmış ve yapılacak olan insan etkisi, tarımsal faaliyetler ve su kullanımları, yapılaşma ve turizm faaliyetleri gibi birçok etken Salda Gölü’ne zarar vermekte. Bütün bunlar yetmezmiş gibi son dönemde yağışlarda muazzam düşüklük söz konusu.

Bildiğiniz gibi Salda Gölü ile aynı havza üzerinde bulunan Salda Kayak Merkezi’miz var. Vatandaş gözüyle baktığınızda kayak merkezi ama bizim tarafımızdan, uzman gözüyle baktığınızda aslında oraya yağan kar uzun vadede Salda Gölü’nü besleyen su kaynağı. Salda Gölü’ne giden yer altı ve yer üstü sularını besleyen bir kaynak niteliğinde. Salda Kayak Merkezi’nde yeterli kar olmaması, sezonun açılamaması demek, önümüzdeki sezonda Salda Gölü’nün daha az besleneceği anlamına geliyor. Salda Gölü ile ilgili defalarca uyarı yapıldı pek çok kurum ve kuruluş tarafından ama yaşadığımız durumda önümüzdeki süreçte çok daha dikkatli olmamız gerektiği hakkında aslında bize bir uyarı” dedi.

‘YAPABİLECEĞİMİZ EN ÖNEMLİ ŞEY KİRLETMEMEK’

Salda Gölü ile ilgili olumlu şeyler de olduğunu da söyleyen Cevni, sözlerini şöyle sürdürdü: “Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından Beyaz Adalar bölümünde plajın kullanılması, göle girilmesinin yasaklanması konusunda duyuruda bulunuldu. Biz bunu olumlu olarak görüyoruz. Aynı zamanda Burdur Valiliği ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ortak bir çalışma yapılıyor. Buna göre göldeki kıyı kenar çizgisinin kaldırabileceği insan potansiyeli, ziyaretçi potansiyeliyle ilgili içeriği hakkında pek bilgi sahibi olmasak da böyle bir çalışma söz konusu.

Umuyoruz çok verimli bir çalışma olur, tespitler yerinde ve düzgün bir şekilde yapılır diye düşünüyorum. Çünkü gölün belli bir insan yükünü kaldırabilecek bir potansiyeli var. Bildiğiniz gibi Salda Gölü’müz durgun, dışarıdan fazla beslenmesi olmayan, kapalı havza bir gölümüz, bu yüzden kimyasal bir kirlenmeyi çok rahatlıkla bertaraf edebilecek bir göl değil. O yüzden yapabileceğimiz en önemli şey kirletmemek aslında. Bu sürecin de buna olumlu katkı sağlayacağını düşünüyoruz.

İNSAN FAKTÖRÜ

Önümüzdeki sezonda yağışların az olması nedeniyle bir sıkıntı yaşanacağı öngörülen bir şey, bununla beraber insan odaklı ya da turizm odaklı kirlenmenin de artması süreci öngörülemez bir noktaya götürecek. En azından önümüzdeki sezon için ciddi önlemler alınması gerektiği, meteoroloji istasyonlarından güncel bilgilerin alınıp önümüzdeki süreçte yağış rejiminin netleştirilmesi, yağışların geçen yıllara göre ortalamanın altında olduğunu biliyoruz ama ne kadar altında olduğu net bir çalışma ile ortaya konulmadı şimdiye kadar. Bunun belirlenip ne denli ciddi bir önlem alınması gerektiğinin belirlenmesi gerektiğini düşünüyorum”

‘NET BİR ÇALIŞMA ORTAYA KONULAMIYOR’

Dünya çapında bir problem olarak küresel ısınmanın söz konusu olduğunu kaydeden Yüksek Jeoloji Mühendisi Servet Cevni, “Sıcaklıkların ülkemizin genelinde arttığı, ne kışımızın kış, ne yazımızın yaz olduğu bir durum söz konusu. Buharlaşma da doğal olarak artıyor. Ama bu konuyla ilgili buharlaşmayla ilgili net bir çalışma ortaya konulamıyor. Bu çalışmaların yoğunlaştırılması, tehlikenin daha somut hale getirilmesi gerektiğini düşünüyorum” dedi.

‘HİÇBİR GÖLÜMÜZDE OLUMLU BİR GİDİŞAT YOK MAALESEF’

Göller yöresindeki bütün göllerin kuruma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirten Cevni, “Bazıları hali hazırda kurudu, bitti. Biraz daha fazla beslenen, biraz daha iyi korunan biraz daha yavaş süreci takip ediyor ama şu an itibarıyla hiçbir gölümüzde olumlu bir gidişat yok maalesef” diye konuştu.

NASA’DAN SALDA PAYLAŞIMI

NASA, ‘NASA Earth’ adlı Twitter hesabından, Mars’taki Jezero Krateri üzerinde incelemeler yapacak ve yaşam izi arayacak uzay aracı Perseverance’in fırlatılması için geri sayımın başladığını duyurarak, Burdur’da bulunan ve ‘Türkiye’nin Maldivleri’ olarak bilinen Salda Gölü’nün uzaydan görüntüsü ve Salda Gölü’nde NASA ekibi tarafından yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarını paylaştı.

Salda Gölü ve Jezero Krateri’nin birlikte fotoğrafının yer aldığı paylaşımda, “Mars’a geri sayım başladı! NASA Persevere gezgininin Jezero Krateri’ne sadece bir gün sonra temas edeceğine inanmak öyle zor ki. Kratere kimse ayak basmadı ama Türkiye’deki Salda Gölü sayesinde neler bekleyebileceğimiz konusunda bazı fikirlerimiz var” denildi.

NASA’nın web sitesinde ise NASA uzmanlarının Salda Gölü’nde yaptığı çalışmaların sonuçları açıklandı. Araştırmaya ilişkin Salda Gölü’nden sualtı mikrobiyalitleri, eski mikrobiyalitlerin açıkta kalan adası, alüvyon yelpazesi, eski ve yeni mikrobiyalitler, tortul yüzeyleri gibi birçok fotoğrafa da yer veriliyor.

‘TÜRKİYE’DE BİR GÖL BİZE MARS’I ANLATABİLİR’

‘Türkiye’de Bir Göl Bize Mars’ı Anlatabilir’ başlıklı çalışma şöyle: “Perseverance gezgininin 18 Şubat 2021’de Mars’taki Jezero Krateri’ne tarihi bir iniş yapması planlanıyor. Gezici bölgeyi araştıracak ve Dünya’ya geri göndermek için kaya örnekleri toplayacak. Kraterin içine hiçbir insan ayak basmamış olsa da araştırmacılar Dünya’daki benzer bir manzara sayesinde ne bekleyeceklerine dair bazı fikirlere sahipler: Salda GölüTürkiye’nin güneybatısındaki bir gölün, Mars’taki bir çarpma krateri ile çok fazla ortak yanı olduğunu düşünmeyebilirsiniz, ancak iki havza benzer mineraloji ve jeoloji içerir. Aslında, Salda Gölü, bir zamanlar bir göl içerdiği düşünülen Jezero Krateri’nde bulunanlara benzer karbonat mineralleri ve biriktirme özellikleri (deltalar) içeren dünyadaki bilinen tek göldür.”

ARAŞTIRMA 2019’DA YAPILDI

Purdue Üniversitesi’nde gezegen bilimci ve Perseverance bilim ekibinin üyesi olan Briony Horgan ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nden meslektaşları, kıyı şeritlerini ve çevresini incelemek için 2019 yazında Salda Gölü’ne gitti. Ekip, Jezero’da yaşam arayışına rehberlik etmek için Salda Gölü’ndeki mikrobiyal ve jeolojik süreçleri daha iyi anlamayı amaçladı. Horgan’ın yüksek lisans öğrencisi Bradley Garczynski’nin Salda Gölü’nde çektiği ve Perseverance ekibinin Jezero Krateri’nde bulmayı umduğu bazı özellikleri gösteren fotoğraflar var.

Araştırmacılar, NASA’nın Mars Keşif Gezgini’nden alınan verileri kullanarak, bilim adamlarının eski bir gölün kıyı şeridi olduğuna inandıkları Jezero Krateri’nin batı kenarlarında bir su havzası mineralleri ve muhtemelen karbonat karışımı tespit etti. Horgan ve meslektaşları, bu birikintilerin Salda Gölü’ndekilere benzer olup olmadığını öğrenmeyi amaçlıyor.