Tahliye operasyonları ve mesajlar… Afganistan’daki yeni döneme hangi ülke nasıl tavır aldı?

Afganistan’da Taliban’ın Kabil’de kontrol sağlamasının ardından birçok ülke tahliye operasyonlarına başlarken, bazı ülkeler ise büyükelçiliklerini muhafaza ediyor. Aynı zamanda ülkedeki yeni döneme ilişkin peş peşe mesajlar geliyor.

Afganistan’da Taliban’ın Kabil’de kontrol sağlaması dünyanın gündemine oturdu. 

Kabil’deki hareketliliğin ardından bazı ülkeler vatandaşlarını ve diplomatlarını tahliye etme hedefiyle tahliye operasyonlarını yapıyor. 

ABD

ABD Dışişleri Bakanlığı, Kabil Büyükelçiliğindeki tüm personelin güvenli şekilde Hamid Karzai Havalimanına transfer edildiğini açıkladı.
 
Price, açıklamasında, “(Kabil Büyükelçiliğindeki) Tüm personelin güvenli şekilde transferi tamamlanmıştır. Şu anda tüm personel, çevresi ABD ordusu tarafından korunan Hamid Karzai Havalimanına yerleştirilmiştir.” ifadelerini kullandı.

RUSYA VE ÇİN

ABD, Afganistan’daki diplomatik personelini hızla tasfiye etmeye çalışırken, Çin ve Rusya Kabil büyükelçiliklerini muhafaza etmeyi planlıyor.

South China Morning Post’ta yer alan habere göre, Çin’in Kabil Büyükelçiliği, yayımladığı açıklamada, “Afganistan’daki taraflara Çin vatandaşlarının, kurumlarının ve çıkarlarının güvenliğinin sağlanması talebini ilettikleri” belirtildi.

Açıklamada, “Büyükelçilik, Çin vatandaşlarına asayiş durumunu yakından izlemeleri, güvenlik önlemlerini artırmaları ve elçilik dışına çıkmamalarını hatırlatma yönünde adımlar atacaktır.” ifadesine yer verildi.

Çin, Taliban’ın başkent Kabil’i ele geçirmeye başladığı Afganistan’daki gelişmelere ilişkin, Afgan halkının tercihlerine saygı duyacakları mesajını da verdi.

Xinhua’nın haberine göre, Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Çunying, Taliban’ın Afganistan’da savaşın bittiğine ve kısa süre sonra yeni devletin kuruluşunun ilan edileceği açıklamasına ilişkin değerlendirmede bulundu.

Sözcü Hua, “Çin, Afgan halkının kendi kaderini bağımsız olarak belirleme hakkına saygı göstermekte ve Afganistan ile dostane ve iş birliğine dayalı ilişkileri sürdürmek istemektedir.” ifadesini kullandı.

Afganistan’ın büyük değişimlerden geçtiğine dikkati çeken Hua, Çin’in Afgan halkının dilek ve tercihlerine saygı duyacağı vurgusunu yaptı.

Çin, ABD’nin Afganistan’dan çekilmeye başlamasının ardından ülkede tırmanan şiddet ve istikrarsızlığın kendi sınır bölgelerini etkilemesinden endişe ediyor. Ülkenin kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin Afganistan ile dar bir sınır koridoru bulunuyor.

Tahliye operasyonlarını yapanlar arasında İngiltere, Güney Kore, Suudi Arabistan ve İspanya da bulunuyor.

Rusya Büyükelçiliği de herhangi bir tahliye planı olmadığını bildirdi.

İNGİLTERE

İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace, Afganistan’ın kontrolünün Taliban’da olduğunu kabul ettiğini belirterek, NATO ve İngiliz güçlerinin bu ülkeye geri dönmeyeceğini bildirdi.

Bakan Wallace, Afganistan’daki mevcut durum ve İngiltere vatandaşları ile İngilizler için çalışan Afganları başkent Kabil’den tahliye sürecine ilişkin ülke basınında farklı medya kuruluşlarına konuştu.

Taliban’ın savaşı kazandığını kabul edip etmediği sorusuna Wallace, “Bir galibiyet bilmiyorum, sanırım, ülkenin Taliban’ın kontrolünde olduğunu kabul ediyorum. Nerede olduğumuzu anlamak için siyaset bilimci olmanıza gerek yok.” ifadesini kullandı.

Wallace, NATO ve İngiliz güçlerinin Kabil’in kontrolünü ele geçirmek için yeniden bir araya gelip gelmeyeceği sorusuna, “Hayır, geri döneceğimiz hesapta yok. ABD kalmaya niyetli olmadığını açıkça ortaya koydu ve bu bizi zor seçimlerle baş başa bırakıyor. Bu süreç boyunca bu konuda oldukça dürüst oldum.” yanıtını verdi.

Taliban’ı, Afgan hükümeti olarak tanıyıp tanımama konusunda karar vermek için henüz doğru zaman olmadığını dile getiren Wallace, “Bu kararların alınmasından önce daha yapılacak çok şey olduğunu düşünüyorum.” dedi.

Wallace, Taliban’ın değişip değişmediği sorulduğunda ise “Bir değişiklik görünmüyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Wallace, başkent Kabil’deki İngiliz Büyükelçiliğinin boşaltıldığını doğrulayarak, “Artık büyükelçilik değil, o yerden ayrıldık ve havaalanının içine geçtik.” diye konuştu.

İngiliz pasaportuna sahip 300 kişinin dün Afganistan’dan ayrıldığını belirten Wallace, hükümetin 24 ila 36 saat veya biraz daha uzun bir süre içinde 1500 kişiyi daha ülkeden çıkarmayı hedeflediğini kaydetti.

Wallace, “Planladığımız şekilde tutmayı başarırsak, günde 1000’den fazla kişinin İngiltere’ye çıkış yapma kapasitesine sahip oluruz. Şu anda bu, uçaklardaki kapasiteyle ilgili değil, işlem hızıyla ilgili. Bu yüzden bunu düzeltmeye çalışıyorum.” dedi.

Bakan Wallace, hükümetin 31 Ağustos’a kadar bu kişileri Afganistan’dan çıkarmak için elinden gelenin en iyisini yapacağını söyledi.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı, Afganistan’da olduğu düşünülen 4 binden fazla İngiliz vatandaşına ülkeyi terk etmeleri tavsiyesinde bulunmuştu.

SUUDİ ARABİSTAN

Suudi Arabistan, Taliban’ın Afganistan’ın başkenti Kabil’e girmesinin ardından büyükelçilik çalışanlarını ve diplomatlarını ülkeden çıkardı.

Suudi Arabistan haber ajansının (SPA) Dışişleri Bakanlığı kaynaklarına dayandırdığı haberine göre, Taliban militanlarının Afganistan’ın başkenti Kabil’e girmelerinin ardından tüm Büyükelçilik personeli ülkeye getirildi.

Kabil’den gelen diplomat ve elçilik çalışanlarının sağlık durumlarının iyi olduğu belirtildi.

İSPANYA

İspanya’da azınlık sol koalisyon hükümeti, Taliban’ın Afganistan’ın başkenti Kabil’e girmesinin ardından bu ülkede bulunan vatandaşlarını, diplomatlarını ve büyükelçiliğine bağlı görev yapan Afgan çalışanlarını tahliye etmek için Dubai’ye iki uçak gönderdi.

Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, A400M tipi iki askeri nakliye uçağının bu sabah İspanya’nın Zaragoza kentindeki askeri havaalanından Dubai’ye hareket ettiği bildirildi.

Afganistan’dan tahliyelerin ilk aşamasının yapılacağı ve bu kapsamda İspanya’nın Kabil Büyükelçiliği çalışanlarının tamamının aileleriyle birlikte İspanya’ya getirileceği belirtildi.

Diğer yandan, İçişleri Bakanı Fernando Grande Marlaska da İspanyol radyosu Cadena Ser’e verdiği demeçte, Afganistan’daki tüm İspanyol diplomatların ve büyükelçilik çalışanlarının aileleriyle birlikte Kabil havaalanına götürüldüğünü ve burada uçağı beklediklerini söyledi.

Dışişleri Bakanı Jose Manuel Albares de sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, İspanya ile iş birliği yapan Afganları ve ailelerini de tahliye edeceklerini belirterek, “Avrupalı ve yerel personelin düzenli şekilde tahliyesi için Avrupa Birliği’ni (AB) ve dış işleri kurumlarını destekleyeceğiz. Kimseyi geride bırakmayacağız.” ifadelerini kullandı.

GÜNEY KORE

Güney Kore, Taliban’ın Afganistan’da başkent Kabil’e ulaşması üzerine büyükelçiliğini geçici olarak kapatma kararı aldı.

Yonhap’ın haberine göre, Güney Kore Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, Kabil Büyükelçiliğini geçici olarak kapattıklarını ve diplomatik personelin çoğunu Orta Doğu’daki bir ülkeye tahliye ettiklerini bildirdi.

Öte yandan, açıklamada Güney Kore’nin Kabil Büyükelçisi dahil birkaç diplomatik personel ve bir Kore vatandaşının, ülkede güvenli bir yerde kalmaya devam ettiği ve tahliye edilmek üzere olduğu belirtildi.

PEŞ PEŞE UZLAŞI MESAJLARI

Ülkelerden Afganistan’da yeni şekillenecek hükümete ilişkin de mesajlar geldi.                

PAKİSTAN

Pakistan Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi, Afganistan sorununun çözümü için kapsamlı ve geniş tabanlı siyasi uzlaşı çağrısında bulundu.

Radio Pakistan’daki habere göre Kureyşi, aralarında Afganistan Halk Meclisi Başkanı Mir Rahman Rahmani ve Afganistan’ın eski Dışişleri Bakanı ve Cemiyet-i İslami Partisi lideri Selahaddin Rabbani’nin de bulunduğu Afgan politikacılardan oluşan heyet ile İslamabad’da bir araya geldi.

Kureyşi, tüm tarafların Afganistan’ın ve bölgenin daha iyi geleceğe sahip olması için birlikte çalışması gerektiğini ifade ederek, Afganistan sorununun çözümü için kapsamlı ve geniş tabanlı siyasi uzlaşı çağrısında bulundu.

Pakistan’ın kolaylaştırıcı rolüyle ilgili dünyayı yanlış yönlendirmeye çalışan barış karşıtı unsurları ülkesinin devamlı olarak takip ettiğine dikkati çeken Kureyşi, uluslararası topluma Afganistan’ın rehabilitasyonu ve yeniden inşası için ekonomik yardım ve iş birliği sağlamaya çağırdı.

KAPSAYICI SİYASİ ÇÖZÜM VURGUSU

Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya göre Kureyşi, Pakistan’ın Afgan toplumunun tüm kesimlerini ülkenin nihai kaderi için önemli gördüğünü belirtti.

Afganistan’da barış ve istikrarın Pakistan’ın çıkarlarına olduğuna dikkati çeken Kureyşi, İslamabad’ın barışçıl, birleşik ve müreffeh bir Afganistan’ı desteklemeyi sürdüreceğini kaydetti.

Afganistan heyeti ise ülkenin çok etnikli yapısına işaret ederek, Afganistan’da kapsayıcı siyasi çözümün önemine vurgu yaptı.

ALMANYA

Almanya Başbakanı Angela Merkel’in, Afganistan’daki son durumun ardından Türkiye ile yakın çalışılması gerektiğini söylediği ileri sürüldü.

Bild gazetesi, Hristiyan Demokrat Birlik Partisi (CDU) kaynaklarına dayandırdığı haberinde, yönetim kurulu toplantısına bağlanan Başbakan Merkel’in, Afganistan’daki durumla ilgili görüşlerini paylaştığını yazdı.

Haberde, Almanya’nın Afganistan’daki insanlara yerel bazda destek vermekle ilgilendiğine ve olası bir sığınmacı dalgasına dikkati çeken Merkel’in, “Bunun dışında da Türkiye ile yakın çalışmamız gerekiyor.” dediği iddia edildi.

Almanya Şansölyesi’nin, Afganistan’dan çekilme kararının nihayetinde Amerikalılar tarafından verildiğini söylediği aktarılan haberde, ABD’li askerlerin çekilmesinin ardından bunun bir domino etkisi yaptığını anlatan Merkel’in, “Acı saatler yaşıyoruz, şimdi kurtarmaya konsantre olmalıyız.” dediği kaydedildi.

AVUSTRALYA

Avustralya Başbakanı Scott Morrison, ülkesinin Afganistan’daki 20 yıllık varlığının boşa gitmediğini belirtti.

Başbakan Morrison, ABC News Breakfast programına Taliban’ın Afganistan’da kontrolü ele geçirmesiyle ilgili açıklamada bulundu.

Bölgedeki gelişmeleri müttefikleriyle yakından takip ettiklerini ve Avustralya’nın Afganistan’daki 20 yıllık varlığının boşa gitmediğini kaydeden Morrison, “Üniformamızla hayatını kaybeden hiçbir Avustralyalı asla boş yere ölmedi.” ifadesini kullandı.

Avustralya’nın Afganistan’da özgürlük için bulunduğunu aktaran Morrison, “Özgürlük her zaman buna değer, onun için savaşmak, sonuç ne olursa olsun. Ama daha da önemlisi, oraya gitmemizin nedeni Usame Bin Ladin’in izini sürmek ve El Kaide’nin Afganistan dışında bir operasyon üssü olmasını engellemekti.” şeklinde konuştu.

Avustralya için çalışan Afganların tahliye çalışmalarını sündürdüklerini ancak operasyonun güvenliği açısından detay veremeyeceğini dile getiren Morrison “Bunun için istikrarlı, hızlı ve dikkatli şekilde çalışıyoruz ve bu çok önemli görevde ilerlemeye devam edeceğiz.” dedi.

Afganistan’daki büyükelçiliğini mayısta kapatan Avustralya, 11 Temmuz’da ülkedeki askerlerini tamamen geri çektiğini duyurmuştu.

​​​​​​​Avustralya, nisandan bu yana kendileri için çalışan 430 Afgan’ı aileleriyle tahliye etmişti.

Avustralya, Afganistan’daki Taliban ve terörist gruplara karşı ABD ve NATO liderliğindeki operasyonların bir parçası olarak, son 20 yılda bölgeye 39 bin asker konuşlandırmıştı. Bu, ülkeye milyarlarca dolara mal olmuş ve 41 Avustralya askerinin ölümüyle sonuçlanmıştı.

KATAR

Katar, tüm Afganistan’da derhal kapsamlı ve kalıcı bir ateşkese varılması ve yönetimin barışçıl intikali için çalışılması çağrısında bulundu.

Katar Dışişleri Bakanlığı, Taliban güçlerinin Afganistan’ın başkenti Kabil’e girdiğini ilan etmesinin ardından konuya ilişkin açıklama yaptı.

Kabil’deki gelişmelerin yakından takip edildiği belirtilen açıklamada, ülkede derhal kapsamlı ve kalıcı ateşkes ilan edilmesi ve yönetimin barışçıl intikali için acilen çalışılması çağrısı yapıldı.

Tüm Afgan topraklarındaki sivillerin can güvenliğinin garanti altına alınmasının zorunlu olduğu vurgulanan açıklamada, Katar’ın uluslararası ortaklar ve Birleşmiş Milletler ile Afgan halkının arzuladığı güvenlik ve istikrarı gerçekleştirmek için çalışacağı aktarıldı.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Afganistan’daki gelişmelerden ”derin endişe” duyduğunu belirterek, Taliban’a ve diğer taraflara itidal ile sivillerin korunması çağrısı yaptı.

BM Genel Sekreter Sözcülüğünden yapılan açıklamada, Guterres, çatışmaların binlerce kişiyi evlerini terk etmeye zorladığına ve ciddi insan hakları ihlalleri haberlerinin gelmeye devam ettiğine dikkati çekti.

Afganistan’da özellikle kız çocukları ile kadınların durumundan endişe duyduğunu ve zor kazanılmış haklarının korunması gerektiğini ifade eden Guterres, Taliban’a ve diğer taraflara itidal ile sivillerin korunması çağrısı yaptı.

Uluslararası insani hukuka saygı duyulması, hak ve özgürlüklerin korunması çağrısı da yapan Guterres, insani yardımlara duyulan ihtiyacın da büyüdüğünü, tarafların yardımların engelsiz erişimine izin vermesi gerektiğini vurguladı.

Öte yandan BM Güvenlik Konseyi Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesinin ardından yarın acil toplanacak.

Çavuşoğlu: Kabil Büyükelçiliğimiz faaliyetlerini sürdürüyor