MERVE DUMAN/ VERYANSIN TV

Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) buğday ve arpa alım fiyatlarını açıklanmıştı. Çiftçi kayıt sistemine kayıtlı çiftçinin eline ton başına ekmeklik buğdayda 9 bin 250 lira, arpada ise 7 bin 500 lira geçecekti.

Haziran ayında TMO’nun sitesinden yapılan yapılan açıklamada üreticinin randevulu alım sisteminden başvuru yapabileceği belirtilmişti. Açıklamada “TMO, Türkiye genelinde bulunan yaklaşık 310 işyerinde ve protokol imzalanan lisanslı depolarda (230 nokta) alım faaliyeti gösterecektir.” bilgisine yer verilmişti.

Ürün bedeli ödemelerinin ise teslimatın ardından 30 gün içerisinde üreticilerin banka hesaplarına aktarılacağı belirtilmişti. 

‘DEPO KRİZİ’ ÇİFTÇİYİ VURDU

Ancak TMO’nun arpa ve buğday alımı için çiftçiye randevu vermediği ortaya çıktı. Birçok çiftçi sisteme girse dahi randevu alamadı ve sistem hatasıyla karşılaştı. TMO’nun pek çok gıda ürününün hammaddesi olan buğday için yerleri olmadığı ve bu sebeple randevu açılmadığı belirtildi. ‘Depo’ krizinden etkilenen ve ürününü TMO’ya satamayan çiftçi ise çareyi özel sektörde buldu. Serbest piyasa ile TMO’nun belirlediği fiyat farkı arasındaki uçurum çiftçiyi binlerce lira zarara uğrattı.

GAZETECİ RECEP ERÇİN: HAZİNE TMO’YA BÜTÇE AKTARAMADI

Ekonomi Gazetecisi Recep Erçin, Gazeteci ve Tarım Uzmanı Meliha Okur ve Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan yaşanan krizin ayrıntılarını Veryansın Tv’ye anlattı.

TMO’nun haziran ayında yayımladığı “2023 dönemi hububat alım fiyat ve politikaları” başlıklı duyuruyu hatırlatan Ekonomi Gazetecisi Recep Erçin,  “TMO, hasat öncesi ‘Herkes hasat belli olsa da olmasa da buğdayını, arpasını bize getirebilir. Hem TMO depolarında hem özel depolarda yer var’ diye duyuru geçmişti. Fakat hasat başladıktan sonra maalesef depolarda sıra verilmedi.” dedi.

Erçin, sıra verilmemesinin nedenlerini şöyle aktardı:

“Depoya bir çiftçi olarak hasadınızı koyduğunuz zaman bir ay sonra size ödeme yapmak zorunda. Anladığımız kadarıyla parasal anlamda bir sıkıntı olduğu için Hazine ve Maliye’den TMO’ya bütçe aktarımı yapılmadı. Bunun için de çiftçinin depolara buğday getirmesini, yıkmasını şu anda öteleyebildikleri kadar öteliyorlar. Birçok teşvik verildiği ve fiyatlar da yüksek olduğu için maalesef bir sorun yaşandı. Bu hafta TMO randevuları açtı ve paraları ödemeye başladı.”

TARIM UZMANI MELİHA OKUR: TMO ÜRETİCİDEN BİR ANDA ÜRÜNÜ ALAMIYOR

Gazeteci ve Tarım Uzmanı Meliha Okur da geçen sene kuraklık olduğunu, Türkiye’nin bu duruma önlem almak için çok yüksek fiyatlara buğday ithal etmek zorunda kaldığını belirtti. Okur, “Çünkü nisana kadar hatta martın ortasına kadar yağmur yoktu. Bu yüzden önlem aldı. Aldığı önlem yüksek fiyata rağmen halkı ekmeksiz bırakmamak içindi. Fakat mart ortası, nisan itibarıyla yağmurlar çok iyi yağdı ve rekolte tahmin edilenin üstünde geldi. Bu sefer de TMO lisanslı deposu kısıtlı, üreticiden bir anda ürünü alamıyor. Sıkıntı bu yüzden başladı.” dedi.

‘ORTAK POLİTİKA GELİŞTİRİLMESİ GEREKİYOR’

Türkiye’nin bu sıkıntıdan çıkış yolunu anlatan Okur, TMO ile Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) arasındaki ilişkileri işaret etti. Okur, “TMO ile Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) arasındaki kavganın bir an önce bitmesi gerekiyor. Tüm lisanslı depoların devreye sorulması gerekiyor. Kavga etmek yerine üretici için buğday elinde çiftçinin insafına bırakılmaması için ortak politika geliştirilmesi gerekiyor.” ifadelerini kullandı.

‘ÇÖZÜME KİMSE YANAŞMIYOR’

“Çiftçi buğdayını üretti, TMO iyi para veriyor ama tüccar çok düşük fiyata ürün alıyor.” diyerek üreticinin zarara uğradığını belirten Okur, sözlerine şöyle devam etti:

“Üreticinin lisanslı depo olsa, elindeki ürünü depoya koyup bekletmesi lazım. İhtiyaç olduğunda ve fiyatlar yükseldiğinde belki ürününü satacak. Ama depo yeterli olmayınca nereye koyacak buğdayı? Koyacak yer olmadığı için tüccar ne derse ona vermek zorunda kalıyor. Sıkıntının ana kaynağı bu. Yeterli lisanslı depomuz yok, Türkiye Ürün İhtisas Borsası ile aramızda farklı stratejik olarak kavga var, bu sene rekolte çok. Ortak akılla çiftçinin zarar etmemesi için çözüm bulunması gerekiyor ama o çözüme de hiç kimse yanaşmak istemiyor.”

AKSARAYLI ÇİFTÇİLER: GEÇEN YILKİ FİYATLARA ARACILARA SATTIK

Görüştüğümüz Aksaraylı çiftçiler, TMO’ya veremedikleri ürünlerini, aracılara 5-6 TL arasında satmak zorunda kaldıklarını belirtti. Bu fiyatlar neredeyse geçen yılla aynı fiyatlar. Ancak 1 yılda maliyetlerin en az iki katına çıktığını belirten çiftçiler, ekim döneminde maliyetleri nasıl karşılayacaklarını düşündüklerini belirtti.

‘MISIR’ KRİZİ DE YOLDA

Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan ise TMO’nun lisanslı depolarının Tahıl Koridoru Anlaşması’nın ardından ülkeye giren ürünlerle dolduğunu söyledi.

Gelecek ay mısır hasadının başlayacağını belirten Doğan, yeni bir krizin yaşanabileceğine işaret etti. Doğan, “Önümüzdeki ayın ortasında da mısır hasadına başlayacağız. Türkiye’de 8.3 milyon ton mısır var. Biz şimdiden bunu nereye koyacağımızı düşünüyoruz ama TMO alacağını taahhüt ediyor. 1 ay 2 aya randevu vermezse almasının da bir anlamı yok tabii.” dedi.

YÜREĞİR ZİRAAT ODASI BAŞKANI: TAHIL KORİDORU SONRASI DEPOLAR DOLDU

“Randevu veriliyor ama çok uzun verilmiyor. Çünkü Ukrayna- Rusya savaşından sonra ‘Tahıl Koridoru’ açıldı. Açıldığında ülkemize çok miktarda ürün girdi. Ürün girdiği için şu anda lisanslı depolar dolu. TMO depolarını doldurdu ve yeni yeni yer açıyor.” diyen Doğan şöyle konuştu:

“Tüccar ürün niye alamıyor? Çünkü tüccarın aldığı buğday fiyatı 6-6.5 bandında ama ofisin ton başına aldığı 8 bin 250 lira. Arada fark olunca tüccara buğday döken çiftçi bile tekrar buğdayını alıp ÇKS kaydına göre ofise veriyor. Bırakın çiftçiyi tüccarların dahil tamamı elindeki ürünü ofise veriyor. Çiftçinin elindeki ÇKS’ye göre elindeki ürünü veriyor. Tabii TMO da arada fiyat farkı olduğu için ‘alamam’ diyemiyor. Her yıl fiyat açıklanırdı, serbest piyasa ile TMO arasında fiyat farkı fazla olmazdı. Şimdi uçurum var. Böyle olduğu için tüccar da çiftçi de ürünü TMO’ya vermek zorunda. Bu defa yer yok.”

TMO ÇALIŞANLARININ HAFTALIK İZNİ BİLE YOK!

Ayrıca TMO, çalışanlarını da mesai saatleriyle zor duruma sokuyor. TMO çalışanları, tatil ve hafta sonları dahil olmak üzere izinsiz ve yoğun bir şekilde çalıştırılıyor. TMO’nun çalışan eksiği yüzde 50 civarındayken iş planlamasını çalışan işçilere yükleniyor. Belirsiz mesai saatleriyle çalışan vatandaşlar, bu durumdan hem psikolojik olarak etkileniyor hem de aile sorunları artıyor.