Devlet bir anda 20 milyon kişiye müdahale edemez. Çünkü ölüm olayları ilk saatlerde oluyor. Deprem halinde insanları ölümden kendi bilgisi ve hazırlığı kurtaracaktır. Devlet baba mantığı afette işlemez.
Son on gün içinde İstanbul’da yaşanan depremlerin gösterdiği gibi hem İstanbul hem de bütün Türkiye muhtemel büyük bir depreme hazır değiliz.
Toplanma alanı tartışmaları, binaların sağlamlığı ya da çürüklüğü, devletin hantallığı, cp telefonu hatlarının çalışmaması gibi “teknik” sorunların dışında esas sorun, deprem karşısında insanın nasıl davranması gerektiğidir.
Depremlerin nerede ve ne zaman meydana geleceğini bilmek mümkün değil. Önlem için “Amerika’yı yeniden keşfetme”ye gerek yok.
İşin özünde ve temelinde eğitim yatıyor!
Deprem öncesi, deprem anında ve sonrasında neler yapmamız gerektiğini kaçımız biliyor, merak ediyor veya öğrenmek için çabalıyoruz?
“Artçı” depremlerde gördük ki çayını bile bırakmadan sokağa çıkmaya çalışanlar, birbirini ezenler, nereye gideceğini bilmeyenler, çıktıkları evin bodrumuna gizlenenler var.
Deprem anında yaralılara kendisine, ailesine ilk yardımı bu insanlardan beklemek olanaksız görünüyor.
DEPREM ÖNCESİ DEPREM ANI VE DEPREM SONRASINDA NE YAPILMALI?
DEPREM ANINDA BİNA İÇERİSİNDEYSENİZ
AFAD yetkililerinin talimatnamesine göre:
-Baş iki el arasına alınarak veya bir koruyucu (yastık, kitap vb) malzeme ile korunmalıdır. Sarsıntı geçene kadar bu pozisyonda beklenmelidir.
-Kesinlikle panik yapılmamalıdır.
-Sabitlenmemiş dolap, raf, pencere vb. eşyalardan uzak durulmalıdır.
-Varsa sağlam sandalyelerle desteklenmiş masa altına veya dolgun ve hacimli koltuk, kanepe, içi dolu sandık gibi koruma sağlayabilecek eşya yanına çömelerek hayat üçgeni oluşturulmalıdır.
-Güvenli bir yer bulup, diz üstü ÇÖK, Başını ve enseni koruyacak şekilde KAPAN, Düşmemek için sabit bir yere TUTUN
-Merdivenlere ya da çıkışlara doğru koşulmamalıdır.
-Balkona çıkılmamalıdır.
-Balkonlardan ya da pencerelerden aşağıya atlanmamalıdır.
-Kesinlikle asansör kullanılmamalıdır.
-Telefonlar acil durum ve yangınları bildirmek dışında kullanılmamalıdır.
-Kibrit, çakmak yakılmamalı, elektrik düğmelerine dokunulmamalıdır.
-Tekerlekli sandalyede isek tekerlekler kilitlenerek baş ve boyun korumaya alınmalıdır.
-Mutfak, imalathane, laboratuvar gibi iş aletlerinin bulunduğu yerlerde; ocak, fırın ve bu gibi cihazlar kapatılmalı, dökülebilecek malzeme ve maddelerden uzaklaşılmalıdır.
-Sarsıntı geçtikten sonra elektrik, gaz ve su vanalarını kapatılmalı, soba ve ısıtıcılar söndürülmelidir.
-Diğer güvenlik önlemleri alınarak gerekli olan eşya ve malzemeler alınarak bina daha önce tespit edilen yoldan derhal terk edilip toplanma bölgesine gidilmelidir.
-Okulda sınıfta ya da büroda ise sağlam sıra, masa altlarında veya yanında; koridorda ise duvarın yanına hayat üçgeni oluşturacak şekilde ÇÖK-KAPAN-TUTUN hareketi ile baş ve boyun korunmalıdır.
DEPREM ANINDA DIŞARIDAYSANIZ
-Enerji hatları ve direklerinden, ağaçlardan, diğer binalardan ve duvar diplerinden uzaklaşılmalıdır. Açık arazide çömelerek etraftan gelen tehlikelere karşı hazırlıklı olunmalıdır.
-Toprak kayması olabilecek, taş veya kaya düşebilecek yamaç altlarında bulunulmamalıdır. Böyle bir ortamda bulunuluyorsa seri şekilde güvenli bir ortama geçilmelidir.
-Binalardan düşebilecek baca, cam kırıkları ve sıvalara karşı tedbirli olunmalıdır.
-Toprak altındaki kanalizasyon, elektrik ve gaz hatlarından gelecek tehlikelere karşı dikkatli olunmalıdır.
-Deniz kıyısından uzaklaşılmalıdır.
TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDAYSANIZ
-Gerekmedikçe, kesinlikle metro ve trenden inilmemelidir. Elektriğe kapılabilirsiniz veya diğer hattan gelen başka bir metro yada tren size çarpabilir.
-Sarsıntı bitinceye kadar metro ya da trenin içinde, sıkıca tutturulmuş askı, korkuluk veya herhangi bir yere tutunmalı, metro veya tren personeli tarafından verilen talimatlara uyulmalıdır.
DEPREM ANINDA ARAÇ KULLANIYORSANIZ
Sarsıntı sırasında karayolunda seyir halindeyseniz:
– Bulunduğunuz yer güvenli ise yolu kapatmadan sağa yanaşıp durulmalıdır. Kontak anahtarı yerinde bırakılıp, pencereler kapalı olarak araç içerisinde beklenmelidir. Sarsıntı durduktan sonra açık alanlara gidilmelidir.
– Araç meskun mahallerde ya da güvenli bir yerde değilse (ağaç ya da enerji hatları veya direklerinin yanında, köprü üstünde vb.) durdurulmalı, kontak anahtarı üzerinde bırakılarak terk edilmeli ve trafikten uzak açık alanlara gidilmelidir.
-Sarsıntı sırasında bir tünelin içindeyseniz ve çıkışa yakın değilseniz; araç durdurulup aşağıya inilmeli ve yanına yan yatarak ayaklar karına çekilip, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. (ÇÖK-KAPAN-TUTUN)
-Kapalı bir otoparkta iseniz araç dışına çıkılıp, yanına yan yatarak, ellerle baş ve boyun korunmalıdır. Yukarıdan düşebilecek tavan, tünel gibi büyük kitleler aracı belki ezecek ama yok etmeyecektir. Araç içinde olduğunuz takdirde, aracın üzerine düşen bir parça ile aracın içinde ezilebilirsiniz.
TELEFON KULLANMA
Bilal Eren adlı bilgisayar mühendisinin sosyal mesaj paylaşma hesabından yaptığı “Bireysel Deprem İletişimi Önerileri” şöyle:
-Çok acil durumlar dışında operatörler üzerinden sesli iletişimi (baz istasyonu kapasitesini doldurmamak için) kullanmayın. Daha çok yazı iletişimi (SMS) ve internet mesajlaşma uygulamalarını (WhatsApp, Telegram vb.) tercih edin.
-İnternet kesintisi halinde ise Twitter SMS servisini kullanın. (Ülkemizde de aktif olan bu servis ile Türkcell için 2555, Vodafone için 2444’e atılan SMS’ler duvarınıza yansıyor.)
-Genel internet ağ trafiğini/kapasitesini yavaşlatmamak için film, oyun, video gibi hız gerektiren faaliyetlere son verin.
-Sosyal medya ve diğer internet mecralarını mümkün olduğunca yazı modunda kullanıp, multimedya ögeleri yüklemeyin ve/veya açmayın.
-Bulunduğumuz yerlerde internet paketlerinizi (şifrelerini kaldırarak) paylaşın. Cafe, Restaurant, AVM gibi Wi-Fi hizmeti olanlardan varsa şifrelerin kaldırılmasını talep edin.
-İnternet kesintisi yaşanmış ise cihazlarımızın Bluetooth ve/veya WiFi teknolojileri sayesinde 100 metreye kadar internetsiz iletişim kurma olanağı veren “Bridgefy” akıllı telefon uygulaması.
-Birbirinden uzakta olup sık sık telefon açarak, konum sorma ihtiyacı hissetiğimiz aile bireyleri için “anlık konum bilgisini” gösteren (aynı zamanda mesajlaşma imkanı) “Life360” uygulaması.
-Operatörlerin sesli iletişim sırasında örneğin 30 sn. aşan konuşmalarda “sesli bir uyarı ile” tarafları uyarması, hatları rahatlatabilir.
-İnternet kesintisine karşı “e-devlet SMS servisi” kurulabilir. Atılan SMS mesajlar kişinin tüm sosyal medya hesaplarına aktarılır. (Twitter SMS örneği) Bu servis için e-devlet platformuna (42 milyon kullanıcı) tüm global sosyal medya şirketleri destek verir diye düşünüyorum.
DEPREMDE NE YAPMALI?
Hürriyet gazetesine demeç veren İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu’nun tesbitleri şöyle:
-Sağlam binadan sonra insanların eşyalarını sabitlemeleri gerekiyor.
-Okul, askerî ve kamu binalarının güvenliği için seferberlik halinde olunması gerektiğini unutmayacağız. Bunun için bir saatlik eğitim, bilgilendirme değil, esas beceri eğitimi ve tatbikat lâzım.
-Çıkan küçük yangını söndürebilecek, kanamayı durdurabilecek, doğalgazı, elektrik ve su hatlarını kesebilecek bilinç ve eğitimde vatandaşlar olmalı.
-Devlet bir anda 20 milyon kişiye müdahale edemez. Çünkü ölüm olayları ilk saatlerde gerçekleşiyor. Deprem halinde insanları ölümden kendi bilgisi ve hazırlığı kurtaracaktır. Devlet baba mantığı afette işlemez.” (Hürriyet g., 27 Eylül 2019)
