Diğer adı çoklu kişilik bozukluğu olan disosiyatif kişilik bozukluğu, kişinin kendi kimliğinin haricinde başka kişilerin de var olmasıyla karakter kazanan bir ruhsal bozukluktur.
DİSSOSİYATİF (ÇOKLU) KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Çoklu kişilik bozukluğu olarak adlandırılan dissosiyatif kişilik bozukluğu 19. yüzyıla kadar şeytan ve kötü ruhlardan etkinlenme durumu olarak gözlenmekteydi. Benjamin Rush tarafından 19. yüzyılın başlarında dissosiyatif kimlik bozukluğu olarak nitelenir. Bu bozukluk dahilinde kişinin kendisi dışında içinde başkalarının da var olduğunu hissetme durumu olarak gözlenir. Bireyin sahip olduğu duygu, düşünce ve algıların başkasına aitmiş gibi hissetmesidir. En az iki farklı kişiliğin kısmen kalıcı şekilde karakter kazanmasıyla sürdürülen zihinsel bir bozukluktur. Kişiliğe ait parçalar dönüşümlü olarak davranışlarda kendini sergiler fakat davranış çıktılarında değişir.
Dissosiyatif kişilik bozukluğu ekseriyetle erken dönemdeki çocuk istismarları ile yakından ilgilidir. Psikopatolojik olarak zaman içinde çıktıları daha fazla olan bir bozukluktur. Erken dönem çocukluğunda istismara ya da kötü davranışa maruz kalanlar dissosiyatif kişilik bozukluğu da olmakla birlikte birçok zihinsel sağlık sorunu yaşamaya da eğilimlidir. Dissosiyatif ayrışmanın bir savunma mekanizması olduğu ve bireyin kendi bilinçli belleğini özümseyemeyecek kadar ağır bir travma sonucunda kendisini ayırması, izole etmesi sonucunda oluştuğu düşünülmektedir. Dissosiyatif kişilik bozukluğu ender görülen bir hastalık olmakla birlikte toplumun %0.01 ile %1’ini etkilemektedir. Ayrıca cinsiyetlere göre dağılımı konusunda kadınlarda görülme oranı erkeklerdekine göre daha fazladır.
DİSSOSİYATİF (ÇOKLU) KİŞİLİK BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çoklu kişilik bozukluğunun pek çok belirtisi olabilmektedir. Bu belirtiler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Uyku bozukluğu
• Tetikte olma hissi
• Yeme-içme bozukluğu
• Flash-back yaşantılar
• Yabancılaşma
• Bireyin kendi içinde farklı kişiliklerinde olduğunu hissetmesi
• Muhtelif zamanlarda bireyin konuştuğu ve yaşadığı şeyleri unutması
• Bireyin, evindeki eşyaların nereden geldiğini unutması
• Bedensel rahatsızlıklar (mide bulantısı, baş ağrısı vb.)
• Alter kişiliğin etkisiyle kendine zarar verme hissi
• Depresif belirtiler
• İntihar girişimi
• Benliğin yitirilmesi olarak da ifade edilebilen düşüncelerden kopma durumu
• Dikkat dağınıklığı ve dikkati toparlayamama
• Cinsel işlev bozukluğu ya da aşırı düzeyde cinsel aktivite
• Sürekli uyumu isteği
• Çocuksu konuşma ve davranışlar
• Aşırı hayal kurma etkinliği
• Madde bağımlılığı
• Ani duygu değişimleri
• Yoğun iç sesler
• Bireyin sahip olduğu cinsiyetin zıttı olarak hissetmek
• Zihin içinde birileriyle konuşma ya da kavga hali
Yukarıda sıralandığı üzere pek çok alt başlığı olabilecek belirtiler sıralanmıştır. Hafif ve ağır etkiler şeklinde nitelemeler yapılabilecek olan bu belirtiler dahilinde doktorunuza başvurmanızı tavsiye ederiz.
DİSSOSİYATİF (ÇOKLU) KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN NEDENLERİ
Çoklu kişilik bozukluğu karmaşık bir durum olmakla birlikte geçmişte yatan çeşitli nedenlerle ilişki kurulabilir. Bu nedenler ise aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Yoğun stres altındaki yaşantı, kronik travmatik deneyimler, bireyin psikolojisini zorlayan durumların yoğunluğu, kayıplar bireyin kişilik bölünmesini tetikleyebilir ve bu bölünmenin ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
• Çocukluk döneminde cinsel, fiziksel ya da duygusal istismarlar, ağır kazalar ya da savaş gibi travmatik deneyimler bireyin kendini koruma refleksi olarak kişiliğinin bölünmesini ve çoklu kişilik bozukluğunu tetikleyebilir.
• Ailede eğer çoklu kişilik bozukluğu ya da bir başka ruh sağlığı sorunu varsa ilgili bireyin çoklu kişilik bozukluğuna yatkınlığı da artabilir.
• Yukarıdaki öncüllerde de sayıldığı gibi çoklu kişilik bozukluğu kişinin baş etmekte zorlanması sebebiyle başa çıkma ya da hafifletme gibi bir unsurla ortaya çıkabilmektedir.
DİSSOSİYATİF (ÇOKLU) KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN GÖRÜLME SIKLIĞI
Dissosiyatif hastalığın görülme sıklığı şizofreninin görülme sıklığıyla neredeyse aynıdır. Ayrıca çoklu kişilik bozukluğu olarak karşımıza çıkmayan fakat daha hafif belirtilerinin görüldüğü atipik dissosiyasyon vakaları 5 kat daha fazla görülebilmektedir. Bunlar haricinde depersonalizasyon vakaları da görülebilmektedir. Bu hastalık ise bireyin çevreden kopması, eylem ve düşüncelerinde kontrol kaybı, bedeni ve düşüncelerinde gözlemci modelinde olması öncüllerden meydana gelir.
DİSSOSİYATİF KİŞİLİK BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Dissosiyatif kişilik bozukluğunun belirlenmiş bir ilaç tedavisi yoktur, yaygın olarak bireysel psikodinamik yönelimli psikoterapi uygulanır. Bu hastalığın tedavisi terapiyle ilerlemektedir. Bireyin belirtiler üzerine psikiyatriste danışması sonucu farklı kişilikleri ortaya çıkarılmaya çalışılır. Psikiyatrist tarafından bu alter kişiliklerle ayrı ayrı konuşulur ve bireyin kendisiyle alter kişilikleri bütünleştirilmeye çalışılır. Bu sayede zaman içinde birleşmeyi kabul ederler. Bu süreçte uygulanan tedavi yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanır:
• Ayakta tedavi
• Yatarak tedavi
• Kısmi hastane ve yatılı tedavi
