Latince kökeniyle ‘Aequus’ (eşit) ve ‘Nox’ (gece) kelimelerinden türeyen ekinoks, yılda iki kere gece ve gündüz eşitli ile meydana gelir.
EKİNOKS NEDİR?
Ekinoks, aydınlanma çemberinin kutup noktalarından geçmesi ve gece-gündüz eşitliği ile meydana gelen bir olaydır. Dünya, yıl içerisinde 23,5 derecelik eğimle güneşin etrafında hareket eder. Bu hareketin yön değiştireceği dönemde bir günlük gece gündüz eşitliği yaşanır.
EKİNOKS GÜNLERİ NE ZAMANDIR?
Yılda iki kere güneş ışınları ekvatora dik gelir. Yılın mart ve eylül aylarında dünyanın eğimiyle güneş yörüngesi aynı hizaya gelerek güneş ışınları dik şekilde alır. Bu sayede gece gündüz eşitliği yaşanır. Bu tarihlerde gece ve gündüzü bölen aydınlanma çemberi, dünyayı da iki eşit parçaya böler. Bu ekinoks tarihleri 20 Mart ve 23 Eylül dolaylarında yaşanır. Tam gün verilememesinin sebebi yıl süresinin 365 gün 6 saat olmasıdır. 6 saatlik bir fazlalığın tarihin değişmesine sebep olur.
EKİNOKSTA NE OLUR?
Gece ve gündüz sürelerinin eşit olması anlamına gelen ekinoksta kuzey ve güney yarım kürelerin durumu farklı olur. 21 Mart -yaklaşık olarak- tarihinde güneş ışınları ekvatora dik gelir ve gölge boyu sıfırdır. Bu tarihten itibaren kuzey yarım kürede gündüz süreleri uzamaya, güney yarım kürede ise kısalmaya başlar. Dolayısıyla kuzey yarım kürede ilkbahar başlangıcını teşkil ederken güney yarım kürede sonbahar başlangıcını teşkil eder. Bu tarihten itibaren kuzey kutup noktasında 6 ay gündüz ve güney kutup noktasında 6 ay gece yaşanır. 23 Eylül -yaklaşık olarak- tarihinde ise 21 Mart’ta olanların tam tersi yaşanır. Ayrıca EarthSky’a göre çok bilinenin aksine ekinoksta gece ve gündüz süreleri tam olarak eşit değildir ve birkaç dakikalık fark olmaktadır.
EKİNOKS NASIL MEYDANA GELİR?
Dünya ekseni yörüngeye dik değildir. Bu yüzden ekvator düzlemiyle yörünge düzlemi arasında 23,5 derecelik bir açı farkı vardır. Eğer eksen eğikliği olmasaydı güneş ışınları yıl boyunca ekvatora dik şekilde gelecekti. Yılda iki kez dünya ekseni güneş yörüngesiyle aynı hizaya gelir ve dünya aslında eğimli değilmiş gibi bir görüntü kazanır. Aslında bu eğim iki farklı uç arasında salınan bir top gibi yer değiştirir.
EKİNOKSLARI KİM KEŞFETMİŞTİR?
Gökyüzünün izlenmesi pek çok medeniyet tarafından yoğun bir tarih içerisine dahil edilmiştir. Gökyüzünün bu izlenme süreci mitoloji, astroloji, kültür ve din kapsamına da yıllar içerisinde girmiştir. Güneşin hareketleri antikitede sadece kültürel hususlar dahilinde değil ekinlerin takibi, tarımsal döngünün tespitleri için de önem arz eder. Ekinokslara dair dünyanın pek çok merkezinde anıt bulunmaktadır. Hindu tapınağı olan Angkor Vat’ta ekinoks vaktinde güneş ışınları tapınağa dik olarak gelir. Ayrıca yine ekinoksların meydana gelmesinin tespitinde önemli bir tarihi anıt olan El Castillo adlı Maya tapınağı da 8. ile 12. yüzyıllar arasında inşa edilmiştir.
