Birçok ülkede, salgın nedeniyle uygulanan kısıtlamalar kaldırılırken, henüz aşı olmamış kişilerin uzatmalı Kovid sorunuyla karşı karşıya kalacağına dair endişeler dile getiriliyor. Peki ‘uzatmalı kovid’ nedir, kimlerde görülür? Detaylar haberimizde…
Kovid-19’a yakalanan pek çok kişi hastalığı ağır geçirmiyor ve kısa sürede iyileşiyor. Ama hastalığı ağır geçirmeyenlerde bile, iyileştikten sonra uzun vadeli sorunlar yaşayanların sayısı azımsanmayacak kadar fazla. Buna ‘uzatmalı Kovid’ deniliyor.
BELİRTİLERİ NELER?
BBC Türkçe’nin Rachel Schraer’in haberinden aktardığına göre, İngiltere’de sağlık çalışanlarına yönelik kılavuzda, hafif ya da ağır olsun, Kovid semptomlarının enfeksiyon başladıktan 12 hafta sonra bile devam etmesi ve başka bir sebep bulunmaması halinde uzatmalı Kovid tanısı konabileceği belirtiliyor.
– aşırı yorgunluk
– nefes darlığı, çarpıntı, göğüste ağrı ve sıkışma
– hafıza ve konsantrasyon sorunu (“beyin bulanıklığı”)
– tat ve koku duyusunda değişme
– eklem ağrısı
Konuyla ilgili anketlerde onlarca, hatta yüzlerce başka şikayetlerin de dile getirildiği görüldü. Bu konuda en kapsamlı araştırmayı yapan Londra’daki UCL Üniversitesi, uzatmalı Kovid hastalarında, 10 organ sistemini etkileyen 200 semptom tespit edildi.
Bu semptomların derecesi kişiden kişiye değişebiliyor, ama pek çok kişi banyo, alışveriş, kelimeleri hatırlama gibi işlemlerde zorluk çektiğini ifade ediyor.
SEBEBİ NE?
Bu konudaki bir diğer teoriye göre ise virüs kalıntılarının vücutta kalmaya devam etmesi nedeniyle bir süre sonra yeniden aktif hale gelmesi ihtimali söz konusu olabilir.
Farklı kişilerde farklı sorunların ortaya çıkmasına neden olan bir durumdan söz edilebilir.
Bazı uzatmalı Kovid semptomları, hastalığı daha ağır geçirenlerde veya hastanede tedavi altına alınanlarda daha yaygın.
Exeter Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde uzatmalı Kovid hastalarıyla çalışan Dr. David Strain, kliniğe gönderilen hastaların çoğunun 20, 30 ve 40’lı yaşlarda olduğunu söylüyor. Bunun nedenini ise bu semptomların bu yaştaki kişilerde biraz daha az görülmekle birlikte daha büyük etkide bulunmasına bağlıyor.
UCL araştırmasını yürüten Dr Athena Akrami’ye göre ise hafif enfeksiyon olarak ortaya çıkan vakaların 7’de birinde uzatmalı Kovid belirtilerinin görüleceği büyük bir dalga ile karşı karşıya olabiliriz. Aşılama oranının düşük olması nedeniyle genç nüfus içinde bundan mustarip olanların sayısı da artabilir.
UZATMALI KOVİD NASIL ANLAŞILIR?
Dr. Strain, bunun için herhangi bir testin bulunmadığını, teşhisin ise “diğer tanıların dışlanması” yoluyla konulabileceğini söylüyor. Doktorlar, diyabet, tiroid, demir eksikliği gibi diğer sorunlar var mı diye bakıyor ve bunların bulunmaması halinde uzatmalı Kovid ihtimalini gündeme alıyor.
Araştırmacılar, yakın bir zamanda uzatmalı Kovid teşhisi koymak için bir kan tahlili geliştirilebileceğini belirtiyor. Araştırmalarda, organ tahribatının teşhisi için gelişkin cihazlar kullanılabiliyor, ama bunları normal doktor muayenehanelerinde görmek henüz mümkün değil.
Uzatmalı Kovid tanısı konmuş hastaların yarıya yakını, aşı olduktan sonra bazı semptomlarında düzelme kaydedildiğini söylüyor. Bu, bağışıklık sisteminin aşı yoluyla düzene girmesi veya virüs kalıntılarıyla baş etmede aşının vücuda yardımcı olmasından kaynaklı olabilir.
Aşı ayrıca başlangıçta virüsün kapılmasını önlemeye yaradığı için uzatmalı Kovid gelişmesi riskini de ortadan kaldırıyor.
TEDAVİSİ VAR MI?
İngiltere’de 89 sağlık merkezinde uzatmalı Kovid teşhis merkezi kuruldu. Kuzey İrlanda’da da benzer kliniklerin açılması planlanırken, İskoçya ve Galler’de de semptomlara bağlı olarak mahalle doktorları hastaları farklı servislere sevk edebiliyor.
Uzatmalı Kovid hastalarının tedavisinde etkisi kanıtlanmış belli bir ilaç henüz yok. Şimdilik sadece semptomların idare edilmesi ve aktivitenin giderek artırılması üzerinde odaklanılıyor. İlaç tedavisi için resmi klinik deneylere yakında başlanması planlanıyor.