Yahudilerin Kıbrıs’a ilgisinin 2000 yıllık tarihi

Sabahattin İsmail yazdı…

M. S. 70’de Kudüs’te çıkan Yahudi isyanı Romalılar tarafından bastırılınca birçok Yahudi Kıbrıs’ta Gazimağusa yakınlarındaki Salamis şehrine yerleşti.

Bu nedenle Kıbrıs’ın Roma/Bizans İmparatorluğu egemenliğinde olduğu dönemde, Gazimağusa’nın Kuzeyi’ndeki Salamis kentinde, çoğunlukla Yahudiler yaşamaktaydı. Çeşitli nedenlerle M. S. 112 yılında çıkan ve iki yıl süren Yahudi isyanında yerli halktan on binlerce kişi Yahudiler tarafından katledilirken, çok sayıda Yahudi de öldürüldü, geriye kalanlar ise Kıbrıs’tan kovuldu.

Roma İmparatorluğu Yahudileri cezalandırmak için yayınladığı emirde, “gemi kaza geçirmiş olsa bile içinde Yahudi bulunduğu takdirde kıyıya yanaşmasına izin verilmeyecektir” demekteydi.
Buna karşın bir miktar Yahudi kendini gizleyerek adada yaşamaya devam etti. Bir kısmı da Hristiyanlığı kabul ederek gerçek kimliğini gizledi. M. S. 610’da, Yahudilerin yeniden ayaklandığı biliniyor.

Kıbrıs’ı ziyaret eden bir seyyah adada Karayimler ve Cyprian diye iki tür Yahudi grubu bulunduğunu yazmıştır.

Lüzinyan ve Venedik döneminde de Kıbrıs’ta Yahudi kolonileri vardı. 1571’de Osmanlı İmparatorluğu’nun adayı almasından sonra Suriye’de yaşayan Sefarad Yahudileri Kıbrıs’a aktarıldı. Bu konuda yayınlanmış 3 tane ferman var. Kıbrıs, Osmanlı Yahudi cemaatinin merkezlerinden biriydi.

19.yüzyıl sonlarında, Rusya ve Romanya Yahudileri de adaya yerleştirildi. 1883’te birkaç yüz Rus Yahudisi Baf yakınlarındaki Arodez köyüne yerleştirildi. 1885-1891 arası 27 aileden oluşan Romanya Yahudileri adaya getirildi.

İngiltere 1878’de Padişah Abdülhamit’ten Kıbrıs’ı alınca, Londra’daki Yahudi Kolonizasyon Birliği 15 Rus Yahudi ailesini 1897’de adaya getirdi. Bu Yahudiler Margo Çiftliği’ni kurarak adada kolonileşme çabasını başlattı.

Ağustos 1899’da Basel’de toplanan Üçüncü Siyonist Kongresi delegesi Davis Trietsch, Kıbrıs’ta Yahudi kolonileri için yardım talebinde bulundu. 52 Romanya Yahudi’si aile, Yahudi Kolonizasyon Birliği’nin desteğiyle adaya yerleştirildi ve çiftlik kurdu.

1901’de adadaki Yahudi nüfusu 120 civarında idi. 1902’de, Siyonizmin Babası Theodor Herzl, Londra Parlamentosu göçmen komitesine “İngiltere ve Birleşik Devletlere Yahudi Göçü Sorunu, İlerideki Kıbrıs Yahudi Kolonizasyonu ile Çözüldü” başlıklı bir bildirge sundu.

2. Dünya, Savaşı sırasında ve sonrasında Filistin’e gitmeye çalışan Yahudiler için, Kıbrıs bir Üs oldu. İngiltere Kıbrıs’ta bu amaçla YAHUDİ BARINMA KAMPLARI açtı. Kamplarda toplam 52 bin Yahudi kaldı. 2000 bebek bu kamplarda doğdu. İsrail’in kuruluşu sonrası bu Yahudiler oraya taşındı ve kamplar kapatıldı.

Daha çok Rusya, Ukrayna ve Doğu Avrupa Yahudileri içinde organize bir Yahudi tarikatı olan CHABAD, 2003’te HAHAM ARİE ZEEV RASKİN’ i, İsrail’den Kıbrıs’a gönderdi. 12 Eylül 2005’te dönemin İsrail elçisi Rabbi Moshe Kotlarsky, Haham Raskin’i, üst düzey Rum yönetimi yetkililerine, “Kıbrıs Yahudi cemaati başkanı” olarak takdim etti. Larnaka’da ilk sinagog açıldı. Bugün Güneyde binlerce, İsrailli, Rus, İngiliz, Ukrayna Yahudi’si aile yaşıyor. Yahudiler Güneyde de yoğun arazi alımları yapıyor.

KKTC ‘de yaşayan Yahudilerin tam sayısı ise bilinmiyor. Bunlar da aynı şekilde, İsrail yanında, Rusya, Ukrayna, Azerbaycan, İran, Almanya, Türkiye Yahudileri. CHABAD adlı Yahudi tarikat örgütü tarafından KKTC yahudilerinin başına atanan kişi ise Haham Haim Azimov. Bir de CHABAD MERKEZİ açmış DURUMDALAR. Azimov eski Cumhurbaşkanı Mehmetali Talat ve şimdiki Cumhurbaşkanı Ersin Tatar ile de görüşerek taleplerini iletti.

Bu arada adanın iki devletine de çok yoğun İsrailli turist akını var. Özellikle KKTC‘de Besim Tibuk’a ait 8 otel ve Kumarhaneleri İsrail ve Rusya’dan gelen Yahudilerle dolup taşıyor.

Özetle Yahudilerin Kıbrıs ile ilgileri ve bağları 2000 YILLIK bir tarihi geçmişe dayanıyor ve temelinde de Arzı Mevud hayali var. Bugün Kıbrıs’ta Yahudilerin yoğun arazi alımları 1960 öncesinde olduğu gibi kolonileşme çabaları bu tarihi, manevi, stratejik, bağlar çerçevesinde değerlendirilmeli. O zaman CHABAD TARİKATI’NIN organize ettiği faaliyetler daha anlamlı hale geliyor.