Bitlis Tatvan’da 11 askerimizi şehit verdiğimiz helikopter kazasının ardından Fransa’dan alınan Cougar helikopteri tartışma konusu oldu. Aynı tartışmanın tam 24 yıl önce yaşanan bir kaza sonrası Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde gündeme geldiği ortaya çıktı.
VERYANSIN TV
4 Haziran 1997’de Kuzey Irak’ta askerleirmizi taşıyan helikoptere yapılan füze saldırısı sonrası 11 şehit vermiştik.
Genelkurmay Başkanlığı ile Kara ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları tarafından da alımına karşı çıkıldığı bilinen Cougar helikopteriyle ilgili 10 Temmuz 1997’de TBMM’ye bir önerge verildiği öğrenildi.
Başbakanlığını Mesut Yılmaz’ın, Milli Savunma Bakanlığını İsmet Sezgin’in yaptığı 55. Hükümet döneminde, Refah Partisi İstanbul Milletvekili Azmi Ateş önergeyle kritik soruları gündeme getirdiği öğrenildi.
İşte o önerge:
“Basında yer alan haberlerde, son Kuzey Irak harekatında düşen Fransız yapımı Cougar helikopteriyle ilgili olarak korkunç, üzücü, milletimizi derinden sarsan iddialarda bulunulmaktadır. Bu iddiaların bir an evvel açıklığa kavuşturulmasına şiddetle ihtiyaç vardır.
Bu iddialara göre adı geçen helikopterlerin, başta zırh donanımına sahip olmaması ve silah monte edilememek gibi olumsuz vasıfları olduğu halde, daha üstün ve ucuz alternatiflere rağmen satın alınmıştır.
Bu iddialar çerçevesinde, aşağıdaki sorular zihinleri rahatsız etmektedir.
1. Satın alınan bu helikopterlerin hantal, daha pahalı, işletme maliyeti yüksek, manevra kabiliyeti ve uçuş hızı düşük olduğu doğru mudur?
2. Fransız üretimi olan bu helikopterlerin, Fransız ordusu tarafından bile kullanılmadığı, hatta mevcutlarının hurdaya çıkarıldığı ve bir kısmının genellikle az gelişmiş ülkelerle, eski Fransız sömürgelerine satıldığı iddiaları doğru mudur?
3. Birinci ve ikinci soruların cevabı evet ise, bu hususlar ihale sırasında biliniyor muydu?
4. Aynı iddialar arasıda bu tip helikopterlerin, satın almadan önce Diyarbakır’da üç kere denendiği ve olumsuz sonuçlar elde edildiği, buna rağmen satın alındığı iddiaları da yer almaktadır. Bu iddialar doğru mudur?
5. Aynı ihaleye, her yönden daha üstün olduğu ileri sürülen ABD üretimi Skorsky helikopterlerinin de rakip olarak katıldığı, Bu firmanın 175 milyon dolar daha ucuz teklifte bulunduğu, ayrıca Türkiye’de ülkemizle ortak üretim garantisi de verdiği iddia edilmektedir. Bu iddia doğru mudur?
6. Bundan evvelki sorularda zikredilen iddialardan sonra daha vahim bir iddia ortaya çıkmaktadır. Buna göre, sayılan bunca olumsuzluklar bilinmesine rağmen, ihalenin bir firma hatırına Cougar helikopter lehine sonuçlandırıldığı, bu hatırlı firmanın, aracı firma olan ve hisselerinin % 52’si Koç Holding ile Aydın Doğan’ın sahibi bulunduğu Otokar firması olduğu iddia edilmektedir. Bu iddia doğru mudur?
7. Herbiri birer ağır itham olan, yukarıdaki soruların cevapları evet ise, bu ihalenin son helikopter faciasıyla askerlerimizin şehadetinde payı olduğunu, böylece hem devlet güvenliğinin, hem de asker hayatının hiçe sayıldığını düşünüyor musunuz?
8. Bu konuda, şimdiye kadar herhangi bir değerlendirme ve işlem yapılmış mıdır? Yapılmışsa, neler yapılmıştır? Ve hangi safhalardadır?
9. Adı geçen ihalede, kaç adet helikopter alınmıştır. Bu ihaleyle ilgili olarak bütün hukukî işlemler tamamlanmış mıdır? Dolar bazında ne kadar ödeme yapılmıştır?
10. Bütün bu iddialar ile son zamanlardaki gündem değiştirme çabaları arasında bir ilgi var mıdır?
11. Adı geçen aracı firmanın diğer % 48’lik hissesi kimlere ve hangi firmalara aittir?
SORU ÖNERGESİNE BAKAN’IN YANITI
Dönemin Milli Savunma Bakanı İsmet Sezgin’in önergeye verdiği yanıt ise şöyle:
“Türk Silahlı Kuvvetlerinin genel maksat helikopteri ihtiyacının karşılanması amacıyla 1980’li yılların ikinci yarısında başlatılan Proje’nin birinci aşaması 1992 yılında neticelendirilmiştir. Buna göre, Silahlı Kuvvetlerimiz tarafından talep edilen özellikleri karşılayabilen firmalar arasında yer alan Amerikan Skorsky yapımı 45 adet Black Hawk helikopteri, teslimatın hızı da gözönünde bulundurularak doğrudan alınmış ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin acil ihtiyacı giderilmiştir.
Proje’nin ikinci aşamasını oluşturan ortak üretim konusunda ise, Skorsky firması ile, başta düşük yerli katkı teklifi ve üçüncü ülkelere satış olmak üzere kritik bazı konularda mutabakat sağlanamamıştır. Bu noktadan itibaren, acil ihtiyacın karşılanmış olması nedeniyle de, ortak üretim çalışmalarının zamana yayılması öngörülmüştür.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin büyük hacimli genel maksat helikopteri ihtiyacının karşılanması amacıyla da, 1993 yılında; doğrudan alım fiyatlarını önemli ölçüde düşürmüş olan, Skorsky helikopterlerinin yaklaşık 2 katı iç hacime sahip bulunan ve teknik açıdan 1992’de yapılan ihalede TürkSilahlı Kuvvetleri ihtiyacını tam olarak karşılayabilen helikopterler arasında ön sırada yer alan, Fransız Silahlı Kuvvetleri başta olmak üzere çok sayıda ülkenin Silahlı Kuvvetler envanterinde mevcut Eurocopter yapımı Cougar helikopterlerinden 20 adet tedarik edilmesi kararlaştırılmıştır.
1995 yılında ise Cougar, helikopterlerinden Türkiye’de 30 adet üretilmesi konusunda karara varılmıştır. Bu kararın en önemli nedenlerinden birisi, Skorsky firmasının % 19’luk yerli katkı önerisine karşılık Eurocopter’in, aralarında kritik aksamı da ihtiva eden % 30’luk bir yerli katkı taahhüdünde bulunmasıdır. Son yıllarda ülkemize yönelik ambargolar nedeniyle ön plana çıkan kaynak güvenilirliği de, bu kararda rol oynamış olup, soru önergesi cevapları aşağıda açıklanmıştır.
1. Cougar helikopterlerinin hantal, pahalı ve işletme maliyetinin yüksek olduğu iddiaları gerçekleri yansıtmamaktadır. Cougar helikopterleri, görev ihtiyaçlarının zorunlu kıldığı taktik, teknik ve lojistik kriter çerçevesinde, kullanıcı kuvvet temsilcilerinin ağırlıkla temsil edildiği 28 kişilik heyet tarafından titizlikle değerlendirilmiş ve netice itibariyle, “Silahlı Kuvvetlerimizin taktik ihtiyaçlarına cevap verebilecek ve Türkiye’nin her bölge ve iklim şartında görev yapabilecek kabiliyeti haiz bulunduğu” hususu bir tutanakla tespit olunmuştur. Değerlendirmeye tabi tutulan Skorsky yapımı Black Hawk ve Eurocopter yapımı Cougar arasında, helikopterlerin işletme maliyeti ve fiyatı bakımından, sınıf farkları dikkate alındığında kayda değer bir fark bulunmamaktadır. Cougar’ların hızı ise iddia edildiği gibi 200 değil, 304 km/saat olup, havada 3,5 saat değil, 7,2 saat kalabilmektedir.
2. Cougarlar, Fransız Silahlı Kuvvetleri’nin temel genel maksat helikopterleridir. Halihazırda Fransa’da 190, İngiltere’de 42, İspanya’da 21, İsviçre’de 15, İsveç’de 10 olmak üzere, 40’ın üzerinde ülkede Cougar helikopterleri kullanılmaktadır. Son 1 yıllık dönemde ise, Fransa başta olmak üzere İspanya, Hollanda ve Birleşik Arap Emirlikleri ilave helikopter siparişinde bulunmuşlardır. Görüldüğü üzere, helikopterlerin Fransa tarafından kullanıldığı ve yalnızca az gelişmiş ülkeler ve Fransız sömürgelerinde kullanıldığı iddiaları hiçbir şekilde gerçeği yansıtmamaktadır. Aksine, söz konusu helikopterlerin Fransa’ya ek olarak, diğer pek çok gelişmiş ülke Silahlı Kuvvetleri envanterine giderek artan ölçülerde girmesi söz konusudur. Yukarıda yer verilen rakamlara, Cougarların değişik ülkelerde lisans altında üretilen alt modelleri dahil edilmemiştir.
3. Yukarıda belirtilen hususlar çerçevesinde, soru önergesinde yer verildiği şekilde bir durum söz konusu değildir.
4. Cougar helikopterleri, ihalede yer alan diğer helikopterlerle birlikte Diyarbakır’da denenmiş ve Silahlı Kuvvetlerimizin ihtiyaçlarının karşılanması bakımından başarılı bulunmuşlardır. Bu husus değerlendirme heyetince de bir raporla tevsik edilmiştir.
5. Söz konusu helikopterler Savunma Sanayii İcra Komitesi’nin kararı istikametinde tedarik edilmiştir. Kararın alınması öncesinde, aday helikopterlerle ilgili teklifler teknik ve ekonomik yönleriyle kapsamlı bir şekilde gözden geçirilmiştir. Bu cümleden olarak;
– Helikopter seçimi, 130 farklı kriterin değerlendirilmesini takiben gerçekleştirilmiştir.
-Her iki helikopter de kendi sınıfları içerisinde bir diğerine karşı bazı üstünlüklere sahiptir. Ancak, bu üstünlükler, diğer helikopteri gölgede bırakacak mahiyette değildir.
– Eurocopter üretimi Cougar helikopterlerinin personel taşıma kapasitesi hacim itibariyle, Skorsky firması üretimi olan Black Hawk helikopterlerinden % 100 oranında daha yüksektir. Bu açıklama ise, aynı sınıftan olmakla birlikte, farklı yapıdaki helikopterlerin kâğıt üzerinde mukayesesinin anlamsızlığını ortaya koymaktadır.
– Black Hawkların üretimi konusunda ise, Skorsky ile ön anlaşma imzalanmış olmasına rağmen; teknoloji transferi, üçüncü ülkelere satış ve depo seviyesi bakım-onarım kabiliyeti konusundaki problemlerin çözülememiş olması ve yerli katkı oranının düşüklüğü sebebiyle anlaşma uygulamaya aktarılmamıştır.
– Eurocopter ile imzalanan ortak üretim anlaşmasında, Skorsky’nin % 19’luk yerli katkı önerisine karşılık kritik komponnetlerin üretimi de dahil, % 39’luk, yerli katkı ve üçüncü ülkelere satış hakkı elde edilmiştir.
6. Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın sorumluluğu altında yürütülen projelerde nihai karar, Başbakan’ın Başkanlığında görev yapan ve Genelkurmay Başkanı ile Millî Savunma Bakanı’nın üye oldukları Savunma Sanayii İcra Komitesi tarafından verilmektedir. Bu komite’nin her şart altında Türkiye’nin ve Silahlı Kuvvetlerimizin yüksek çıkarlarını göz önünde tutacağı hususu ise izahtan vareste olup Cougar Projesi ile Aydın Doğan, Koç Grubu ya da Otokar’ın hiçbir şekilde ilgisi bulunmamaktadır.
7. Konuyla ilişkin olarak ortaya atılan iddiaların gerçekle ilgisi bulunmamakta, ve bu yöndeki haberler, kısır çekişme ve tartışmalara neden olmaktadır.
8. Bugüne kadar bu iddialara karşı, Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından resmî belgelere dayanan açıklamalar yapılmıştır. Konu bu yönüyle, tedarik ve kullanıcı makamlar açısından vuzuha kavuşmuş bulunmaktadır.
9. Söz konusu ihalede, 3 yıllık yedek parça maliyeti de dahil olmak üzere yaklaşık 236 milyon dolar bedelle 20 helikopter alınmıştır. İhale, Savunma Sanayii İcra Komitesi tarafından neticelendirilmiş ve karara ilişkin tüm yasal işlemler tamamlanmıştır.
10. Ortaya atılan bu iddiaların, gündem değiştirme ile bir ilgisi bulunmamaktadır.
11. Cougar helikopterlerinin alımında herhangi bir aracı firma rol oynamamıştır. Savunma Sanayii Müsteşarlığı Proje ile ilgili görüşmelerde Eurocopter firması ve Fransız Hükümeti yetkilileri ile doğrudan irtibat kurmuştur. Eurocopter firmasının Türkiye’de herhangi bir temsilciliği bulunmamakta, Türkiye’deki bu firma ofisi tarafından ve firmanın Fransız yetkilisi aracılığı ile temsil edilmektedir.”
Cougar tipi Fransız helikopterlerinin gelmesi için imzayı atan dönemin Başbakanı Tansu Çiller ve dönemin Milli Savunma Bakanı Nevzat Ayaz’dı.
