Varlık fonu adı verilen girişim, geliri giderinden çok olan yani hazinesinde fazla para biriken varsıl ülkelerin, parasına harcıyacak yer aramak için kurduğu devlet fonlarıdır. Dünyada durum bu iken, AKP iktidarı Türkiye’de bir anonim şirket kurdu ve adına ‘Türk Varlık Fonu’ dedi. Ülkenin elde kalan bütün büyük kuruluşlarını, bu şirketin mülkiyetine geçirdi. Türk Hava Yolları, Türk Telekom, Ziraat Bankası, Halk Bankası, Türkiye petrolleri AŞ, BOTAŞ, PTT, Türksat, Borsa İstanbul AŞ, Çaykur, Kayseri Şeker Fabrikası, TPAO; Hazine hisseleri dahil tümüyle Fona aktarılan kamu kuruluşlardı. Bu fonun, dünyadaki varlık fonlarının işlevini yerine getirmesi olası değildi. Türkiye, dış ticaret açığı yıldan yıla büyüyen ve geliri giderinden her zaman düşük olması (cari açık) nedeniyle sürekli borçlanan üretimsiz bir ülkeydi.
VARLIK FONU NEDİR
Varlık fonu adı verilen girişim, geliri giderinden çok olan yani hazinesinde fazla para biriken varsıl ülkelerin, parasına harcıyacak yer aramak için kurduğu devlet fonlarıdır. Önce, dışsatımı dışalımından yüksek olan gelişmiş sanayi ülkelerinde ve petrolden büyük paralar kazanan ülkelerde görüldü. Daha sonra, dışsatım patlaması yaşayan Asya ülkelerine yayıldı. Varlık fonu zengin işi bir girişimdir.
Dünyada durum bu iken, AKP iktidarı Türkiye’de bir anonim şirket kurdu ve adına ‘Türk Varlık Fonu’ dedi. Ülkenin elde kalan bütün büyük kuruluşlarını, bu şirketin mülkiyetine geçirdi. Kurulan şirketin, dünyadaki varlık fonlarının işlevini yerine getirmesi olası değildi çünkü Türkiye dış ticaret açığı yıldan yıla büyüyen ve cari açık nedeniyle sürekli borçlanan üretimsiz bir ülkeydi.
Varlık Fonu, Fetö darbesinden bir ay sonra 2016 Ağustosunda kuruldu. Böyle bir fonun dünyada örneği yoktu. Türkiye’nin iç dış 600 milyar dolar borcu vardı. Gideri gelirinden her zaman fazlaydı… Üretim yapılmıyordu ve halkı yoksul düşmüştü. Devlet borç taksitlerini ve faizlerini bile ödeyemez duruma düşmüştü. Böyle bir ülkede, varlık değil ancak yoksulluk fonu oluşturulabilirdi. İşin gerçeği, elde kalan kuruluşlar borç bulmak için kullanılacaktı. Buna, ‘Borçlanma Fonu’da denilebilirdi.
AKTARILAN KURULUŞLAR
Kamu mülkiyetinde kalan hemen tüm kuruluşlar, Hazine hisseleri dahil tümüyle Fona aktarıldı. Bunlar; Türk Hava Yolları, Türk Telekom, Ziraat Bankası, Halk Bankası, Türkiye petrolleri AŞ, BOTAŞ, PTT, Türksat, Borsa İstanbul AŞ, Çaykur, Kayseri Şeker Fabrikası, TPAO’du.1
Ayrıca, bu büyük devlet kuruluşlarına ait bütün alt mali kurumlar; Güneş Sigorta, Ziraat Sigorta ve Halk Sigorta, Vakıf Emeklilik, Ziraat Emeklilik, Halk Emeklilik; bu kuruluşlara ait sosyal güvenlik ve emeklilik vakıfları, yardım sandıkları; halk yatırım ve menkul kıymetler kuruluşları Türk Varlık Fonu’na devredildi. Bunlardan başka, devlete ait 2 milyon metrekareden çok değerli sahil arazisi de Fona verildi. Fonu’nun büyüklüğü net olarak bilinmiyor.2
RECEP TAYYİP ERDOĞAN FON BAŞKANI
Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan, kuruluşundan 2 yıl sonra 12 Eylül 2018’de, Resmi Gazete’de yayınladığı bir Cumhurbaşkanı kararnamesiyle kendisini Türkiye Varlık Fonu (TVF) Başkanlığına atadı. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ı Başkan Yardımcısı, Zafer Sönmez’i Genel Müdür yaptı.
Sınırsız yetki ve yargı dokunulmazlığıyla donatılan 7 kişilik yönetim kurulu; Türk ekonomisinin temelini oluşturan bu işletmeleri, denetimsiz ve sorumsuz konumlarıyla özel şirketleri gibi yönetecekler.
Devleti şirket haline getiren bu garip fon ne yapacak ve önemi nedir? Halk için ne anlam ifade ediyor? Uygulamanın sonuçları ne olacak? Bunları irdeleyip halka açıklayan pek olmadı. Oysa, uygulama halkı dolaysız biçimde ilgilendiriyordu
YAPILANLAR
Varlık Fonu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Başkan olmasından 5 ay sonra, 7 Şubat 2019’da, Citi Grup ve ICBC’ye 1 milyar euroluk borçlanma için yetki verdi. Bu yetki, aracı kurumlar kullanılarak alınan ve faizi yüksek, vadesi kısa olan bu borçlanmanın (sendikasyon), vadesinin 2 yıl olmasını içeriyor, 1 yıl da ek süre (opsiyon) veriyordu.3
İki yıl önce kurulan, kısa bir süre önce de Cumhurbaşkanının kendisini başkan atadığı ‘Türkiye Varlık Fonu’nun neden kurulduğu, bu yetkilendirme ile eylemli olarak ortaya çıkmış oldu. Uygulama, ‘Varlık Fonu’nun, Türkiye’de borçlanmak için kullanılacağının kanıtıydı.
Bir ay sonra, 12 Mart 2019’da resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren bir kararname ile, Varlık Fonu’nun daha kolay borç almasının önü açıldı.4 Bu kararname, Varlık Fonunun borçlanmak için kullanılacağının bir başka kanıtıydı. Bütün dünyada borç veren varlık fonları, Türkiye’de açık biçimde borç almanın aracı olmuştu.
Türk Varlık Fonu’ndaki yargı dokunulmazlığının yarattığı ‘özgürlük’, yandaş şirket kurtarmaya dek uzandı. Fona devredilen Ziraat Finans Grubu’na bağlı ‘Ziraat Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı’, kriz yaşadığı belirtilen ve iktidara yakınlığıyla tanınan Simit Sarayı’nın yüzde 51 hissesini Kavukçu Yapı’dan devralmak için Rekabet Kurulu’na başvuruda bulundu. Basında, Simit Sarayı’nın borcunun yaklaşık 500 milyon dolar olduğu ve zor günlerden geçtiği yazılmış, ‘Ziraat Girişim Sermayesi Yatarım Ortaklığı’, bu borçları devralmaya çalıştığı söylenmişti.5
AMAÇ
Hazine Müsteşarlığı’nın açıklamasına göre, Varlık Fonu girişiminin amacı; “yurt içinde kamuya ait varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, stratejik büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek” dir.6
Söylenenler doğru değildir ve gerçeği yansıtmamaktadır. “Kamuya ait varlıklar” mevcut statüleriyle ekonominin zaten içindeydiler ve ekonomiye kazandırılmış durumdaydılar. “Büyük ölçekli yatırımlara iştirak”da söz konusu değildi çünkü bugüne dek gerçekleştirilen bütün “büyük ölçekli yatırımlar”, kaynak yaratarak değil, kefil olunarak ve işletme imtiyazı verilerek, yap-işlet-devret modeliyle yaptırılmıştı.
Hükümet ve ona bağlı basın, ‘stratejik büyük ölçekli yatırımlara iştirak edilecek’ diyerek Varık Fonu’nu olumlayan bir yaymaca yürüttü. Ancak, şu önemli konuya kimse değinmedi. Hazineye sürekli ve büyük boyutlu kaynak sağlayan bu kurumlar fona devredilip vergiden muaf tutulduklarında, Hazine gelirleri önemli oranda azalacaktı. Azalan hazine gelirleri nasıl karşılanacaktır? Buna yönelik bir şey söylenmedi ama yapılacaklar olan belliydi. AKP hükümetlerin her zaman yaptığı gibi, halka yeni vergiler çıkarılacaktır…
Varlık Fonu A.Ş’nin nasıl kullanılacağını anlamak için, bu fonu yönetecek olanların anlayışını ve geçmişteki uygulamalarını bilmek yeterlidir. Karar vericinin yönetim anlayışı biliniyor. Bu anlayış, 17 yıllık uygulamalarda ve “bir anonim şirket nasıl yönetiliyorsa Türkiye de öyle yönetilmelidir” tümcesinde ifadesini buluyor.
Türk Varlık Fonu A.Ş.’nin Türkiye’deki biçimiyle kamu yönetimiyle olduğu gibi, ekonomi bilimiyle de ilgisi yoktur. Uygulayıcılarının söylemiyle, bu girişim “Türk tipi başkanlık” tan sonra “Türk tipi fon oluşturma” dır.
İŞLEYİŞ VE BİÇİM
Varlık Fonu’nun kuruluş ve işleyiş koşulları 6741 sayılı yasayla belirlenmiştir. Buna göre;
- Varlık Fonu A.Ş, bünyesine katılan kuruluşlarla birlikte, Sayıştay başta olmak üzere devlet denetiminden bağışıktır (muaftır). Özel şirket statüsündedir. Gelirleri belli, giderleri belirsizdir. Harcamaların hangi alanlara yöneleceği konusunda yasada açıklama yoktur.7
- Fon’u yönetenlerin hukuki sorumluluğu yoktur. Bağlı olduğu siyasi güç dışında kimseye hesap vermez, soru yanıtlamaz, bilgi vermez. Kamuyu zarara sokma nedeniyle soruşturulmaz. Sınırsız ve sorumsuzdur.
- Fon, ulusal ve uluslararası düzeyde her türlü ticaret yapabilir, taşınmaz alabilir satabilir; dış borç alabilir, hisse senedi, tahvil alıp borsaya girebilir.
- Fon, Devlet İhale Yasası’na bağlı değildir. İhale yapmaz, teklif almaz; istediği işi istediği bedelle istediği kişiye verebilir. İstediği malı istediği fiyatla alıp satabilir.
- Fonun malvarlığı haciz ve rehin edilemez…
- Fon, Devlet Personel Yasası’na bağlı değildir. Dilediği kişi ve kişileri, dilediği sayıda işe alabilir, işten çıkarabilir, istediği ücreti verebilir.
- Fon, Türkiye Cumhuriyeti’ndeki vergilerin tümünden muaftır. Gelir vergisi, kurumlar vergisi, damga resmi, gümrük vergisi… vb. vermez.8
UYGULAMA VE DOĞACAK SONUÇLAR
Varlık Fonu uygulamasının en kısa ve özlü tanımı şöyle yapılabilir; Varlık Fonu, devletin ekonomik gücünü oluşturan kamusal işletmelerin; sınırsız yetki ve yargı dokunulmazlığına sahip kişilere denetimsiz bir biçimde devredilmesidir.
Bu girişimin anlamı ve doğuracağı sonuçlar şunlardır;
- Büyük Proje denen yol ve köprü yatırımları, devletin kefaleti ve işletme imtiyazlarıyla yaptırılmıştır. Kredi kuruluşları, ekonomideki yetersizlik nedeniyle devletin kefaletini artık yeterince güvenilir bulmamaktadır. Gerek yurtiçi gerekse yurtdışındaki bankalardan, istenen borçlanma sağlanamamaktadır.9 Varlık Fonu, kefalet karşılığı teminat olarak kullanılacak; halkın malı bu işletmeler, kredi kuruluşlarına teminat olarak gösterilecektir.
- Uygulamalarda devlet denetiminin bulunmaması, yolsuzluklara açık bir ortam yaratacak; devlet varsıllığı bilinmezlikler içinde özgürce kullanılacaktır. Yargı dokunulmazlığı, yolsuzluğa yönelebileceklerin cesaretini arttıracak, başına buyruk davranışlar olağan duruma getirecektir.
- Fonun her türlü vergiden muaf olması, bütçe gelirlerinin düşmesine yol açacaktır. Bunun kalka dönük sonucu, vergilerin artırılması ve yeni vergilerin getirilmesi olacaktır. Halk yoksullaşacaktır.
- Fonun; personel alımında, alım satımlarda ve ihalelerde herhangi bir yasaya bağlı olmaması; adam kayırma, siyasi ayrım ve adaletsizliği olağan hale getirecektir. Milyonlarca insanı etkileyecek olan bu tür uygulamalar, kamplaşmayı yaygınlaştıracak, bölünmeye zemin hazırlayacaktır.
DİPNOTLAR
1 https://www.birgun.net/haber/varlik-fonu-ile-borclanilacak-249841
2 http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/kamu-sigortalari-varlik-fonunda-birlesiyor-41397219
4 https://www.birgun.net/haber/varlik-fonu-ile-borclanilacak-249841
5 https://odatv.com/ziraat-bankasi-simitcilik-yapacak-diye-bir-sey-yok-15121930.html
6 “Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi’nin Kapsamı Nedir? Hangi Şirketler Varlık Fonu’na Aktarıldı?” www.m.milligazete.com.tr
7 “Kamu Şirketlerinin Hazineye Ait Hisseleri Varlık Fonu’na Devredildi”, www.sozcu.com.tr
8 Prof. Dr. Yalçın Karatepe, Medyascape tv
9 “Türkiye Neden Şirketlerini Varlık Fonu’na Devretti?” www.bbc.com
Turkiye ozellikle son 40 yildir oyle badireler atlatip oyle donemeclerden gecti ki hele hele “tiyatro” diyenleri zerre kadar kaale almadan 15 temmuzun kendi ucaklarimizla bombalanmanin bilinen 2200 yillik Turk tarihinde esi benzeri hic olmamis bir ihanet olmasi ve milletin ekseriyetinde ve devlet yapisinda olusturdugu anormal travma sebebiyle; sizin anlattiginiz kitabi bilgilerden cikilmak zorunda kalinip en ust duzeyde acil durum ilan edilip bircok konunun eskiyle kiyaslanmamasi gerektigini normal uygulamalarin disina cikilmak zorunlulugunun dort bir yandan saldiri altinda olmamizdan ve bu saldirilarin ve hainlerin hala aktif olarak faaliyet gostermelerinden kayanaklandigini dusunuyorum. Ne olup bittigi ile alakali yeterli bilgilere sahip olmadigimiz icin normal ulkelerde olmasi gerekenlere gore yaptigimiz degerlendirmelerin mevcut ahval ve seraite uymayabilecegini, normalde olan veya olmasi gereken demokrasi hukuk ozgurluk gibi degerlerin bu hainlerce istismar edildigini malesef gozlerimizle goruyoruz…Karsidaki kural disina cikinca sizde korunma icgudusu ile kural disina cikmak zorunda kalirsiniz diye degerlendiriyorum..Aksi takdirde iyiliginiz kibarliginiz cagdasliginiz sizin zaafiniz haline gelip kendi sonunuzu getirebilir…Devlet isleri hafife almaya gelir mi sizce…Hele hele bu kadar gecmise ve tecrubeye sahip onlarca devlet batirip devlet kurmus bir millet ise..
Yiyin efendiler yiyin babalar gibi satın devletin malı deniz yemeyen domuz.Osmanlı torunları ver zammı doğalgaza elekriğe benzine sigaraya itibardan tasarruf olmaz 1000 lira emekli maaşı yeter kullara.Kanalın kenarına birde saray yapılır bahçeside millet bahçesi olur akkoyunlar otlar bahçede gelip geçen gemilerden para toplarsınız.Agaya beleş yalnız gemicikler çakarlı vip geçiş yapar.Merkel çatlasın
Metin bey varlık fonunun sakıncalarından bahsetmiş, o yüzden o konunun üzerine daha fazla konuşmaya gerek yok, tespitleri doğrudur.
Fakat olabilecek faydalarından da bahsetmek gerek diye düşünüyorum. Denetime tabii olmaması tabiiki kötü, ben de isterim herşeyinden ilgililer haberdar olsun ve bir yanlış varsa bizleri bilgilendirsinler. Ama bazı durumlarda ya denetimden feragat edeceksin ya da hiç bazı avantajlarından yararlanamayacaksın.
Bu avantajlı durumlardan en can alıcısı ve aslında ülkelerin ekonomisine ve siyasetine en rahat müdehale edilebilecek alan olan borsadır, burada yapılan spekülasyonlarla ekonomiye dışarıdan müdehalelerle nice hükümet yıkılmıştır. Ya da hizaya(diz çüktürülmüştür) getirilmiştir. Önemli mi? Tabii ki çok çok önemli.
Bu fonu kabaca birşeye benzetirsek aslında varlık fonu aynı zamanda ülkenin finansal ordusudur, tankıdır, topudur, füzesidir, destroyeridir. Yapılan borsa spekülasyon saldırılarında ülkeyi savunur ya da karşı atak yapar. Umuyoruz ki açıklanmayan varlık fonu görevlerinden en önemlisi budur.
Ekonomimiz çok güçlü olsaydı kolay kolay spekülasyon yapılamazdı tabii ki ama maalesef henüz ekonomimiz zayıf ve saldırılara çok açık. Bunu S400 hava savunma gibi düşünün, geçici savunma. Ekonomiyi güçlendirme konusu ise bambaşka bir tartışma konusu.
Saygılar.