Eray Çelebi yazdı…
Taliban 15 Ağustos’ta Kabil’e girdi, devlet kurumlarını ele geçirdi, “savaş bitti” dedi.
En uzun 24 saatti… Ülkeden kaçmak isteyen Afganlar havalimanına akın etti.
Batı hazırlıksız yakalanmıştı, hızla tahliye operasyonları başladı.
Türk Hava Yolları 16 Ağustos’ta tarifeli uçuşları bitirdiğini duyurdu.
Havalimanının güvenliğinin sağlanamaması, Afganistan’ın geleceğindeki belirsizlik charter uçuşları dışındaki seferlerin iptalini zorunlu kıldı.
O gün, THY ofisinde de son gündü. Son biletler kesilmiş, personel izne gönderilmişti. Bazıları Afganistan’ı terk etmek zorunda kaldı, ülkesinde kalanlar ise kaos içinde beklemeye koyuldu. Ta ki Ocak ayına kadar…
***
THY’DE HAZIRLIKLAR BAŞLADI
Türk Hava Yolları, Kabil’deki ofisin tekrar açılması için Dışişleri Bakanlığı’na can güvenliği konusunda bir tehdit olup olmadığını sordu.
Dışişleri büyükelçiliğin açık olduğunu; AFAD, TİKA, Kızılay gibi kuruluşların bölgede faaliyet yürüttüğünü, herhangi bir tehlikenin yaşanmayacağını bildirdi.
PERSONEL ÇAĞRILDI
Yanıt sonrası THY, personeli geri çağırdı. Kabil Havalimanı’nın uluslararası uçuşlara açılması konusunda Taliban-Katar-Türkiye hattındaki görüşmelerde Ankara’dan gelen “anlaşma” sinyallerini de dikkate alarak…
Personel; Şubat ayının başında Kabil’e geri dönmüştü.
Ofisin yeniden açılması için hazırlıklar başladı.
THY OFİSİNDE HAK İDDİA ETTİLER
Ancak…
Beklemedikleri bir gelişmeyle karşı karşıyalardı.
Ankara’daki kaynaklara göre, Taliban THY’nin bilet satışlarını yaptığı irtibat ofisine çökmüştü!
Türk Hava Yolları’nın ofisi bir Afgan vatandaşından kiralanmıştı. Yaklaşık 5 yıl boyunca kullanıldı.
Ancak Taliban’ın ülkede kontrol sağlaması, mülkiyet hakkını da askıya almıştı.
Bir Taliban mensubu, THY ofisinin de olduğu binada hak iddia etti. “Bina mülkiyeti benim” dedi.
Kiranın kendisine ödenmesini istedi. Elinde silah, arkasında örgüt…
Ev sahibi şaşırmıştı.
Emlakçı da devreye girdi: “Sözleşme bizle, kirayı aynı kişiye ödeyeceksiniz.”
Taliban, emlakçı ve ev sahibi… Kaos…
THY, kirayı kime ödeyeceğine karar veremezdi.
Çare ofisi taşımaktı…
Şimdi THY personeli yeni ofislerinde tarifeli seferleri bekliyor.
****
TARİFELİ SEFERLER NE ZAMAN BAŞLAYACAK?
Ne zaman faaliyete başlayacakları konusuna gelince…
Güvenilir kaynaklardan aldığım bilgiye göre hedef, ofisin Mart ayında açılmasıydı.
Personelin Şubat ayında Kabil’e getirilmesinin de hedefi buydu.
Taliban-Türkiye-Katar hattında 15 Şubat’a kadar anlaşma sağlanmasına yönelik beklenti vardı.
Ancak Taliban heyetinin Türkiye ziyaretinde uzlaşma çıkmadı, takvim aksadı.
HAVALİMANINI İŞLETECEK ŞİRKET KİM?
Sorun 2 boyutlu…
İlki Kabil Havalimanı’nı işletilmesi ve güvenliğinin sağlanması konusunda özel şirketleri sürece dahil etmenin zorluğu.
Konuşulanları aktaralım:
Havalimanın işletilmesi konusunda TAV Havalimanı’na teklif götürüldüğü iddia ediliyor.
İstanbul Atatürk Havalimanı, Ankara ve İzmir dahil yurt içi 5, yurt dışında ise 9 havalimanını işleten şirketin, teklifi “terör” ve “güvenlik” gerekçesiyle reddettiği öne sürülüyor.
İddiaları Havalimanı yetkililerine sordum, yanıtları şöyle:
“TAV Havalimanları olarak Kabil Havalimanı’nın işletmesi konusunda herhangi bir girişimimiz olmadı ve hali hazırda bu konu gündemimizde değildir. Halka açık bir şirket olarak faaliyetlerimizi ilgilendiren bu tür konuları bir gelişme olduğunda kamuoyuyla şeffaf bir şekilde paylaşıyoruz.”
Değerlendirmesi size ait, ancak ben “teklif” iddiasını doğrudan yalanlamadıklarını anlıyorum.
TAV’ın kabul etmemesinin ardından “daha küçük bir şirketle” anlaşma sağlanmış.
Ancak ismi nedir, şu aşamadaki bilgiler net değil. Havalimanının güvenliğini sağlayacak özel şirkette olduğu gibi… SADAT iddiaları uzun zamandır konuşuluyor, Dışişleri kaynakları ise reddediyor…
TALİBAN’IN ŞARTLARI NE?
Anlaşmazlığın diğer boyutu ise Taliban’la yürütülen müzakereler…
Çavuşoğlu 2021’in Aralık ayında açıklamıştı. Türk ve Katar şirketinin Afganistan’daki 5 havaalanının birlikte işletilmesi için mutabakat imzaladığını duyurdu. “Şartlarımız uyarsa Kabil Havalimanı’nı Katar ile birlikte işletiriz” sözleriyle…
İşte o şartlarda taraflar arasında görüşmeler çetin geçiyor.
Güvenilir kaynakların iddiaları şöyle:
“Havalimanını işletecek özel şirketler, havalimanının yeniden inşası konusunda Taliban’dan yatırım için para talep etti. Taliban ise finans kaynakları konusundaki sorunları gerekçe göstererek bu talebi reddetti. ‘Yatırımı siz yapın, havalimanını işletin, kazandığınız parayla giderinizi karşılayın’ dedi.”
Kaynaklara göre uzlaşının önündeki diğer bir engel ise şu:
“Havalimanını işletecek ve güvenliğini sağlayacak şirketler, havalimanının hava ve kara sahasında Taliban’dan sivil ya da askeri herhangi bir personel istemiyor. Taliban ise buna karşı çıkıyor.”
Müzakereler zorlu, Taliban ise masada güçlü durmaya çalışsa da dağınık…
Örgüt, “THY ofisi” örneğinde olduğu gibi ne mülkiyet hakkını garanti altına alabiliyor, ne de son aylarda IŞİD saldırılarında yaşandığı gibi ülkenin güvenliğine hakim olabiliyor.
Afganistan dosyasında belki de Ankara’nın önündeki en büyük sınav bu.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Ukrayna ziyareti öncesi geçen hafta dikkat çektiği gibi:
“Şu anda Taliban’ın kendi içinde henüz bir yeknesaklığı yok. Maalesef nerede neyi, nasıl ifade edeceklerini, ne gibi bir tavır takınacaklarını belirlemiş değiller.”
