F-35 Lightning II uçaklarını yıldırım mı çarptı?

“F-35’LERE NE OLUYOR?” yazı dizisi…

(E) Hava Pilot Tümgeneral Beyazıt KARATAŞ ve Makine Mühendisi Fazıl ALTAY hazırladı…

BİRİNCİ BÖLÜM

1.  GİRİŞ:

a.  M5 Ulusal Güvenlik, Savunma ve Strateji Dergisi’nin 352’nci Kasım 2020 Sayısında ve 05 Aralık 2020 tarihinde Veryansın TV’de “F-35’lerin Röntgenini Çektik” başlığı ile yayımlanan yazımızda, F-35 Lightning II (Yıldırım/Şimşek)’lere ilişkin uçak olayları ve kazalarına ait detayları ele almıştık. İlgili yazımızın amacı; S-400’lerin Rusya’dan satın alınması nedeniyle ABD tarafından Türkiye’nin F-35 programından çıkartılması, 02 Ağustos 2017 tarihinde imzalanan ABD’nin Düşmanlarıyla/Hasımlarıyla Yaptırımlarla Mücadele Etme Yasası-Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act/CAATSA olarak bilinen yasa çerçevesinde Türkiye’deki kişi ve kuruluşlara yaptırım uygulanması ile uzun yıllardır gündemi meşgul eden ve ilginç kaza-kırımlar geçiren F-35 uçaklarında neler oluyor hususlarının teknik bilgi ve belgelerle ortaya konulmasıdır.

b. Her uçak özetle; İmalat, pilot, personel hataları ve diğer nedenlerden dolayı kaza-kırıma uğrayabilir, bundan önce olduğu gibi bundan sonrada her ülkede ve değişik uçak tiplerinde kazalar meydana gelecektir. Ürettiğimiz uçaklarda da istenmeyen uçak olayları ile kaza-kırımlar meydana gelebilecektir. Önemli olan; Kazaları önleyici tedbirleri almak, uçak olay ve kazalarından gerekli dersleri çıkarmak, kazaları asgariye indirmek ve hiç olmamasını sağlamaktır.

c. 17 Kasım 2021 tarihinde İngiliz HMS Queen Elizabeth uçak gemisinde konuşlu F-35B uçağının kalkış sırasında denize düşmesini ayrıntılı olarak incelemeye başlamışken, 04 Ocak 2022 tarihinde Güney Kore’ye ait F-35A ile 24 Ocak 2022 tarihinde ABD USS Carl Vinson uçak gemisinin güvertesine iniş sırasında çarptıktan sonra Güney Çin Denizi’ne düşen F-35C uçağı kaza-kırım haberleri geldi. Yaklaşık iki ay içerisinde düşen F-35’leri, daha önceleri yayımladığımız yazılarımızda yer kaza-kırım tablomuza dahil ederek güncelledik. Bu yazımızda ilginç olması açısından ayrıntıları ile birlikte İngiliz F-35B uçağı kazasını incelerken, tüm F-35’leri de masaya yatıracağız.

d. F-35 uçakları ABD’nin; ABD Hava Kuvvetleri, ABD Deniz Hava Kuvvetleri, ABD Deniz Piyadeleri Hava Gücü için geliştirildiği, bununla birlikte NATO’da bulunan ve NATO dışındaki diğer müttefik gördüğü ülkelere de satmak amacı ile ürettiği, gelecekte de “bütün aksaklıklarına” rağmen üretmeyi planladığı 5’nci nesil savaş uçağıdır.

e. F-35’lerde tasarım onay testlerinde tespit edilemediği değerlendirilen fakat kullanım esnasında ortaya çıkan yapısal problemlerin uçağın kullanımına kısıtlamalar getirilmek sureti ile geçici olarak bypass edildiği ve yaşanan kazalar dikkate alındığında F-35’lerin tasarımında ciddi eksikliklerin olduğu konularına yazılarımızda dikkat çekilmek hedeflenmiştir.

f. Bu makalede, tamamen İngiliz, ABD ve Batılı kaynaklardan çoğunluğu resmi olan bilgilere dayalı teknik açıklamaları da kullanıp F-35 uçaklarına ait ve her yerde bulunabilecek daha önceleri yazdığımız temel bilgileri atlayarak doğrudan konumuza odaklanacağız. Bazı bölümlerde siz okuyuculara bir fikir vermesi açısından biraz teknik detaylara gireceğiz ama desteklediğimiz görsellerle makalemizin anlaşılmasını kolaylaştıracağız.

g. F-35’lere ait ayrıntı bilgi ve gelişmeleri başta Veryansın Tv’deki yazı ve videolarımız ile sosyal medya hesaplarımızdan takip edip izleyip okuyabilirsiniz. Bütün bu çalışmaların hazırlanması sırasında her zaman olduğu gibi Arkadaşım Makine Mühendisi Fazıl Altay’a; Bıkmadan usanmadan, araştırarak, çalışarak, emek sarf ederek yazı ve videolarımızın ana ve önemli olan omurgasını oluşturmasına katkı sağlamasından dolayı tekrar teşekkür ederim.

2. İNGİLİZ F-35B UÇAĞININ AKDENİZ’E DÜŞÜŞÜ:

a. 17 Kasım 2021 tarihinde İngiliz Kraliyet Donanması 21’nci Carrier Strike Group içerisinde yer alan Donanmanın Sancak Gemisi R08 Borda Numaralı HMS Queen Elizabeth uçak gemisinde konuşlu bir İngiliz F-35B savaş uçağı, Londra saati ile 10:00 civarında kalkış sırasında  kalkışını tamamlayamadan hemen platformun sonundan Mısır açıklarında Harita-1’de gösterilen bölgede denize düşmüş ve pilot paraşütle atlayarak kurtulmuştur. Düşen F-35B İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne katılan en yeni F-35B’lerden olup, bir üst seviyeye Block-4’e çıkarılması en az harcama gerektirecek konfigürasyona sahip olduğu için en değerli uçaklar arasında olduğu ifade edilmiştir[1].

Harita-1: 17 Kasım 2021, İngiliz F-35B’nin Akdeniz’de Düştüğü Bölge

b. HMS Queen Elizabeth üzerinde konuşlu iken kalkış esnasında düşen F-35B, İngiliz Hava Kuvvetleri Dambusters[2] isimli 617’nci Filoya ait 8 adet F-35B’den birisidir. Olayın yaşandığı anda HMS Queen Elizabeth üzerinde ABD Deniz Piyadelerine ait VMFA 211 Wake Island Avengers isimli F-35B filosunun 10 uçağı da bulunuyordu. HMS Queen Elizabeth’te bulunan     İngiliz ve ABD F-35B’leri, bölgede ABD öncülüğünde devam eden kod adı “Operation Inherent Resolve-Doğal Kararlılık Harekâtı” olan harekatta Irak ve Suriye üzerinde uçarak IŞİD ile mücadele harekâtına katılmışlardır[3]. İngiltere ise bu operasyonun içinde kendi katıldığı kısımları “Operation Shader-Gölgelendirici Harekâtı” kod adı ile adlandırmaktadır[4].

3. İNGİLİZ DAMBUSTERS-BARAJ AVCILARI FİLOSUNUN TARİHÇESİ:

a. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri RAF Dambusters Filosu, 2’inci Dünya Savaşında “Operation Chastise-Cezalandırma Harekâtı” esnasında Almanya Ruhr Endüstri Bölgesinde elektrik üreten barajları imha etmek için kurulmuştur. Barnes Wallis adlı mühendis ve bilim adamı tarafından bulunan teknik ile eksenel yönde dönüş verilerek atılan ve “Bouncing Bomb-Seken Varil Bombası” olarak adlandırılan bombanın Görsel-1’de olduğu gibi baraj duvarına çarpınca durması ve bu esnada patlatılarak barajın yıkılması tekniği kullanılmıştır. Filo envanterinde bulunan Avro Lanchester bombardıman uçaklarının altına yerleştirilen 2 adet lambanın odak çakıştırması ile irtifa hassasiyeti sağlanmıştır.

Görsel-1: 2’inci Dünya Savaşında RAF Dambusters Filosu

4. DÜŞEN İNGİLİZ F-35B UÇAĞININ ENKAZININ ÇIKARTILMASI ÇALIŞMALARI:

a. Düşen İngiliz F-35B uçağı deniz tabanında Ruslardan önce bulunarak enkazının çıkarıldığı açıklanmıştır. Enkazın yer aldığı bölgede deniz tabanı 1000-1500 metre derinlikte olduğu için kabiliyeti 6000 metreye kadar olan ve düşmüş uçakları bulmak için tasarlanan ABD üretimi Phoenix TPL-25 çekili sonar başarılı olmuştur. TPL-25 genel arama seçeneğinde saniyede 37.5 kHz ses dalgaları yayarak deniz tabanından gelen ekolara göre yer tespiti yapabilmektedir. Ses gönderme frekansı 3.5 ila 50 kHz arasında isteğe göre değiştirilebilmektedir. Pasif dinleme de yaparak uçakların denize düştükten sonra devreye giren yer belirleme cihazlarından gelen sesleri de algılayabilmektedir. Arama çalışmalarının daha fazla uzamadan tamamlanması için uçağın sinyal üreten cihazının bataryası bitmeden önce uçağı bulmak amaçlanmıştır. F-35B’nin Akdeniz Tabanından Yüzeye Çıkarılma Aşamaları Görsel-2’de olduğu gibidir. Görsel kaynağı olarak İngiliz Daily Mail Gazetesi kullanılmıştır. Orijinal görselde F-35B’nin hatalı bir şekilde F-22 uçağı olarak gösterilmesi nedeniyle görselin daha iyi anlaşılması için değişiklik yapılmış, Türkçe açıklamalar ilave edilmiştir.

Görsel-2: F-35B’nin Akdeniz Tabanından Yüzeye Çıkarılma Aşamaları

b. HMS Queen Elizabeth’in uçuş rampasını olay anında kaydeden kameranın kaydı geminin bilgisayar ekranında izlenirken bir cep telefonu kullanılarak ekran üzerinden yapılan kayıt Twitter’da @sebh1981 adlı hesap tarafından yayınlanmıştır. Daha sonra bu videoyu sızdıran İngiliz Denizcinin tutuklandığı kamuoyuna açıklanmıştır[5].

5. HMS QUEEN ELIZABETH UÇAK GEMİSİNDE BULUNAN ABD DENİZ PİYADELERİ F-35B’LERİ:

a. Olay sonrası dikkat çeken bir başka gelişme de kazadan bir hafta sonra 24 Kasım 2021 tarihinde intikal görev sürelerinin bittiği ifade edilerek ABD Deniz Piyadelerine ait 10 adet F-35B uçağı ile personelin HMS Queen Elizabeth’ten ayrılmalarıdır. 09 Aralık 2021’de HMS Queen Elizabeth Portsmouth Limanı İngiltere’ye geri dönmüştür.

b. HMS Queen Elizabeth’ten ayrılan ABD’li Askerlerin basına gemide iken yaptıkları görevleri anlatan açıklamalarında, özellikle mühimmat yükleme araçlarının kullanımı esnasında trafiğin İngiliz sisteminde soldan akışı ve İskoç aksanı ile yapılan konuşmalardaki anlaşılma güçlüğü ile ilgili sıkıntılardan bahsedilmiştir. İngiliz silah-mühimmat personelinin 10 yıl ve daha fazla deneyime sahip olmalarına rağmen her işe koştukları için “özelleşme” üzerine uzman deneyimine tam sahip olmadıkları, hatta yeni uzman atanan ABD’li bir personelin bile daha yetkin olduğu ile ilgili eleştiri de yapılmıştır[6]. Olay anında gemide bulunan ABD’li personel tarafından İngiliz F-35B’nin düşüşü ile ilgili İngiliz mürettebatın yetkinlik sorununu tartışmaya açacak böyle bir söylemin bilerek yapılmış olması zaten kaza potansiyelinin gemide mevcut olduğunu ve buna şaşırmadıklarının ifadesi şeklinde yorumlanabilir.

Yarın devam edecek…

İkinci Bölüm: F-35B uçağının olası düşüş nedenleri ve diğer hususların değerlendirilmesi

https://www.businessinsider.com/new-uk-aircraft-carrier-ends-first-deployment-with-milestones-2021-12

[2] “Baraj Avcıları” anlamına gelen “Dambusters” filonun kökeni 2. Dünya Savaşı esnasında Almanların Ruhr Endüstri Bölgesine Elektrik üreten  3 büyük barajın ( Möhne, Eder ve Sorpe) yıkılması görevi için kurulan İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerine (RAF) ait olan filoya dayanmaktadır. Bugünkü Filo ise RAF ve Kraliyet Donanmasının karma personeli ile beraber Kraliyet Donanması (Royal Navy) emrinde 21. Carrier Strike Group içinde görevlendirilmiştir. Karargahları Norfolk şehrindeki RAF Üssü Marham’dadır.

[3] Operation Inherent Resolve-Doğal Kararlılık Harekâtı: Sözde IŞİD var bahanesi ile YPG/PKK Terör Örgütlerine hava desteği sağlamak, Irak ve Suriye’yi istikrarsızlaştırmak ve bölgeyi kontrol etmek için yapılan ABD öncülüğündeki hava harekatıdır.

[4] Operation Shader-Gölgelendirici Harekâtı: Operation Inherent Resolve- Doğal Kararlılık Harekâtı içerinde yer alan sadece İngiliz Silahlı Kuvvetleri unsurlarını kapsayan harekâtı tanımlayan kısımdır.

[5] https://www.thetimes.co.uk/article/hms-queen-elizabeth-sunken-f-35-jet-is-raised-from-sea-bed-xn0dhfp9x