1. GİRİŞ
15 Mart 2011 tarihinde başlayan Suriye iç savaşından bugüne kadar geçen yaklaşık 12 yıl içerisinde Türkiye ve Suriye bakanlar düzeyinde Rusya’nın ev sahipliğinde 28 Aralık 2022 tarihinde Moskova’da Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ve MİT Başkanı Hakan Fidan; Rusya Federasyonu Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Suriye Savunma Bakanı Ali Mahmud Abbas ile Rusya Federasyonu ve Suriye istihbarat başkanlarıyla ilk kez bir araya gelmiştir. Bu gelişmeler üzerine, Türkiye-Suriye arasındaki ilişkilerde o dönem basında fazla yer almayan fakat tarih açısından önemli bir anlaşma imzalanması törenini tekrar hatırlatacağım.
2. ULUSLARARASI SAVUNMA SANAYİİ FUARLARININ-IDEF KISA TARİHÇESİ
Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı (The International Defense Industry Fair-IDEF); 1993 yılından 2003 yılına kadar 6 kez Türk Hava Kurumu’na ait olan Etimesgut/Türkkuşu tesislerinde, fuara katılımın yıllar içerisinde artmasıyla birlikte 2005 ve 2007 yıllarında 2 adet IDEF Fuarı, 75’inci Yıl Ankara Hipodromu tesislerinde yani toplam 8 IDEF Fuarı Ankara’da icra edilmiştir.
IDEF-2009 fuarının yine 75’inci Yıl Ankara Hipodromunda icra edilmesi konusunda yapılan isteğe cevaben Türkiye jokey Kulübü (TJK) tarafından; At yarışları takviminin yoğunluğu nedeniyle IDEF’in düzenlenmesi açısından mevsim olarak uygun olmadığı değerlendirilen 16 Kasım ile 31 Mart tarihleri arasında icra edilebileceği, açık alan olarak kullanılan ve büyük şirketlerin araç ve gereçlerini sergiledikleri 4500 m2’lik açık alanın tahsis edilemeyeceği bildirilmiştir. TJK tarafından ayrıca, otopark alanının yüzde 50 oranında küçültüleceği, konferans salonları, iş merkezi ve basın merkezi olarak kullanılan 2 bin 250 m2’lik kapalı alanın tahsis edilemeyeceği ifade edilmiştir.
Ankara’da yeni fuar alanı arayışlarına geçilmiş fakat ihtiyaçları karşılayacak yer olmaması nedeniyle 9’uncu Uluslararası Savunma Sanayi Fuarı- IDEF-2009’ın 27-30 Nisan 2009 tarihleri arasında TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi-Büyükçekmece/İstanbul’da düzenlenmesine karar verilmiştir.
IDEF fuarlarının düzenlenmesi ana koordinatörlüğü, 2007-2010 yıllarında görev yaptığım Millî Savunma Bakanlığı Karargahında eski teşkilata ve mevcut yönergeye göre aynı zamanda Türkiye’nin Milli Silahlanma Direktörü olduğum Müsteşar Teknoloji ve Koordinasyon Yardımcısı (MTKY)’na aitti. Fuar düzenleme ve ziyaret görevleri MTKY’ya bağlı Dış İlişkiler Daire Başkanlığı tarafından planlanır ve koordine edilirdi. MTKY görevim sırasında tüm personelim özveri ile çalışmış ve önemli projeleri titizlikle yönetmişlerdir. Yeri gelmişken tekrar beraber çalıştığım tüm personelime kalbi şükranlarımı sunarım.
Ankara dışında ve İstanbul’da yapılacak ilk IDEF-2009 için idari ve güvenlik konularında iki yazı hazırlandıktan sonra Milli Savunma Bakanı’nın imzasıyla resmi olarak faaliyetlere başlanmıştır. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV), Millî Savunma Bakanlığı’ndan aldığı emirle 1993 yılından itibaren iki yılda bir icra edilen IDEF’lerin yönetim ve sorumluluğunu üstlenmektedir. 2021 yılı dahil bugüne kadar 8’i Ankara’da, 7’si İstanbul’da olmak üzere toplam 15 adet IDEF Fuarı düzenlenmiştir.
IDEF-2023 16’ncı Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı, Millî Savunma Bakanlığı ev sahipliğinde, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı yönetim ve sorumluluğunda, TÜYAP Tüm Fuarcılık Yapım A.Ş. organizatörlüğünde 09-12 Mayıs 2023 tarihleri arasında TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi’nde icra edilmesi planlanmıştır.
3.TÜRKİYE-SURİYE SAVUNMA SANAYİİ İŞ BİRLİĞİ ANLAŞMASI İMZALANMASI IDEF-2009
27-30 Nisan 2009 tarihleri arasında TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi-Büyükçekmece/İstanbul’da ilk kez düzenlenen IDEF-2009 9’uncu Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı tarihi bir olaya şahitlik etmesi açısından benim için ayrıca önemlidir.
IDEF-2009/27 NİSAN 2009
İki ülke arasındaki ilişkilerin en üst düzeye çıktığı yıllarda 27 Nisan 2009 tarihinde İstanbul’da yapılan ilk IDEF Fuarının birinci günü Türkiye-Suriye Savunma Sanayii İş birliği Anlaşmasını Türkiye Savunma Bakanı Vecdi Gönül ile Suriye Savunma Bakanı Hasan Türkmani (Türkmenoğlu) şahitliğinde ve basına açık olarak hemen fuar ana girişinde Türkiye adına Millî Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı (MTKY) olarak Suriye Silahlı Kuvvetleri’nden bir Tümgeneralle birlikte imzalamamdır.
IDEF-2009/27 NİSAN 2009
Böylece iki ülke arasındaki savunma sanayiine ilişkin hususların hukuki altyapısı, bu anlaşma sayesinde oluşmuştur. Anlaşmanın imzalanması, o dönemde meclisten geçen yasaların yaklaşık 10%’u Türkiye-Suriye ile iş birliğine ait olduğu dikkate alındığında özel olarak basın huzurunda gerçekleştirilmiş ve IDEF ortamı tercih edilmiştir. 2004-2009 yıllarında Suriye Savunma Bakanı olan Türkmen kökenli Hasan Türkmani, 18 Temmuz 2012 tarihinde yapılan bombalı saldırıda 6 üst düzey kişi ile birlikte hayatını kaybetmiştir.
28 Nisan 2018 tarihinde anlaşmanın imzalanmasından bir gün sonra ABD’nin Türkiye’deki Savunma İş Birliği Ofisi (Office of Defense Cooperation-Turkey/ODC-Turkey) Başkanı Hava Tümgeneral, anlaşmanın imzalanmasını yeni duymuş, heyecanlı bir şekilde anlaşma ayrıntıları hakkında bilgi almak için ABD Büyükelçiliği Siyasi Danışmanı ve kendi karargahından bazı personel ile birlikte benden randevu talep ederek acil olarak görüşmek istemiştir. Görüşmede kendisine uygun bir lisanla yapılan anlaşma hakkında bilmesi gereken hususlarına dikkat edilerek diplomatik bir lisanla bilgi verilmiştir.
30 Nisan 2009 tarihinde dönemin ABD Ankara Büyükelçisi James F. Jeffrey tarafından; Sanki o ana kadar Türkiye’nin Suriye ile ilişkileri bilinmiyormuş gibi ABD tarafından tepkiyle karşılanan IDEF-2009’da Türkiye-Suriye arasında imzalanan Savunma Sanayii İş Birliği Anlaşması ile 27-29 Nisan 2009 tarihleri arasında yine IDEF-2009 fuar tarihlerine rastlayan Türkiye-Suriye arasında sınırdaki güvenlik güçleri tarafından Gaziantep ve Halep’te karşılıklı ziyaretler yapılarak icra edilen terör ve kaçakçılıkla ilgili tatbikatı da içeren diğer başka bazı haberlere ait bilgiler, bir telgrafla şikayet edilircesine “ilgili adreslere” gönderilmiştir. Söz konusu telgraf daha sonra Wikileaks tarafından yayımlanan belgeler arasında yer almıştır.
ABD Ankara Büyükelçiliği Telgrafı/30 Nisan 2009
