Barış Doster yazdı…
Karl Marx; “Her savaş, aynı zamanda bir iç savaştır” der. Savaşın, iç cephede yarattığı tartışmalara, ayrışmalara, mücadelelere dikkat çeker. Keza her savaş, aynı zamanda bir propaganda savaşıdır. Bu yönüyle, sadece cephedeki gelişmeler değil, dezenformasyon, misenformasyon, manipülasyon da öne çıkar. Enformasyon ve propaganda cephesi de yaşamsaldır.
Günümüzdeki savaşlarda, iletişim olanaklarının gelişmesine, çeşitlenmesine ve özellikle de sosyal medyanın kullanımına koşut olarak, farklı mecralarda yürütülen mücadele daha da keskinleşmiştir. Yanlış bilgi, eksik bilgi, çarpıtılmış bilgi, yalan bilgi vb. alanında konvansiyonel medyada, sosyal medyada yaşanan rekabet çetinleşmiştir. Bu gerçek, siyasetçilerin, sivil – asker güvenlik bürokrasisinin, istihbaratçıların, iş dünyasının da gündemindedir uzun zamandır. Burada amaç, kendi lehine daha çok, daha fazla bilgiyi dolaşıma sokmak, bilgi üstünlüğünü ele geçirmek, kendi ürettiği bilginin daha yaygın kabul görmesini sağlamaktır. Aynı zamanda düşmanın, hasmın, rakibin ürettiği bilginin dolaşımını engellemektir.
Bilginin toplanması, değerlendirilmesi, kullanılması, sınıflandırılması, korunması, dolaşıma sokulması, çarpıtılması, yozlaştırılması, karıştırılması, bulandırılması enformasyon savaşlarında, bilgi savaşlarında çok sık yapılan şeylerdir. İnsanların, yaygın adeta bilgi bombardımanı altında yaşadığı, saatlerini sosyal medya başında geçirdiği, gözünü cep telefonundan ayırmadığı günümüzde, gerçek bilgiye, doğru bilgiye, sağlıklı bilgiye, güvenilir bilgiye ulaşmak, o kadar da kolay değildir. Çünkü bilgi kirliliği söz konusudur. Bilgiyi üretmek, yaymak, sunmak, insanları bilgilendirmek ve yönlendirmek yaşamsal olduğundan, devletler bu alanda çok sert kavga vermektedir.
Nitekim ister Ukrayna’daki savaşı, ister Gazze’deki İsrail vahşetini ele alalım, hemen karşımıza cephenin, muharebe meydanının, silahlı çatışmaların yanında, ABD yanlısı hesaplar, Rus yanlısı hesaplar, İsrail yanlısı hesaplar çıkmaktadır. Bu hesaplar, istihbarat örgütlerinin faaliyet alanında olduğu gibi, gazetecilerin de haber kaynakları arasına girmiştir. Gerçeklerin çarpıtılması, karartılması, üstünün örtülmesi, bu yolla insanların, toplumların düşüncelerine, duygularına, davranışlarına, eylemlerine yön verilmesi, siyasal tercihlerinin yönlendirilmesi, oy verme davranışlarının yönlendirilmesi üzerine akademik literatürde oldukça zengin bir külliyat oluşmuştur.
İnsanların tüketim alışkanlıklarını, harcama kalıplarını, kültürel – sanatsal tercihlerini, tatil zevklerini öğrenmek, izledikleri filmlerden okudukları kitaplara dek ilgi alanlarını, beğenilerini saptamak, günümüzde çok kolaylaştığından, yapay zekâ uygulamalarıyla insanları yönlendirmek konusunda hummalı çalışmalar yapılmaktadır. Bu sayede yapılan taklitler, propagandalar, sahtekârlıklar her gün medyada haber olmaktadır. Sanayiden finansa, enerjiden altyapıya, ulaştırmadan gıdaya, ilaçtan bilişime dek şirketler olsun, siyasal partiler olsun, devletler olsun, hepsi bu teknoloji ve yöntemleri kullanmaktadır. Hem kendi taraftarlarını inandırmak, desteğini artırmak ve tahkim etmek hem rakip – düşman tarafın taraftarlarının moralini bozmak, savaşma azmini ve iradesini kırmak hem de tarafsız kamuoyunu kendi yanına çekmek, ikna etmek için, bu teknoloji, kullanıcılarına oldukça geniş olanaklar, fırsatlar sunmaktadır.
Unutmamak gerekir, her silahın menzilinin sınırı vardır. Fakat bilginin menzilinin sınırı yoktur. Hiçbir sınır güvenliği, bilgiyi sınır dışında tutamamakta, bilgi bütün sınırları aşmaktadır.
