Barış Adıbelli yazdı…
Dünya nüfusunun yaklaşık %40’ını ve küresel GSYİH’nın dörtte birini temsil eden BRICS’in aylardır tartışılan ve beklenen zirvesi nihayet Güney Afrika’da başladı. Bu yıl BRICS’in ana tartışma gündeminin genişleme süreci olacağı söylendi. Gerçekten de BRICS uzun zamandan beri derinleşme ile genişleme arasında sıkışıp kalmıştı. Ancak hızlı bir değişim ve dönüşüm sürecinde olan dünya BRICS’in alacağı kararı beklemek konusunda çok da sabırlı değildi. Uzun zamandan beri çok kutuplu, çok merkezli ve çok sesli bir dünyayı savunan Çin, Rusya ve Hindistan , bu tezlerini Ukrayna savaşının gölgesinde bir kez daha BRICS üzerinden dünyaya duyurdular.
Yaklaşık 40 ülkenin BRICS’e üyelikle ilgilendiği bu ülkelerden 26’sının resmen BRICS’e üye olabilmek için başvurduğu söyleniyor. Bu yılki BRICS teması: “BRICS ve Afrika: Karşılıklı Hızlandırılmış Büyüme için Ortaklık, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kapsayıcı Çok Taraflılık” oldu. Ana tema Afrika olunca zirveye 54 Afrika ülkesinin liderinin katılımı da kaçınılmaz oldu. Son günlerde Nijer’deki darbe ve bu darbede Rusya’nın olası rolü oldukça tartışılmıştı. Bu yılki BRICS zirvesinin ana temasının Afrika olması da aslında bir tesadüf değil gibi görünüyor.
Zirvede üç liderin konuşması dikkatleri çekti: Hindistan Çin ve Rusya. Hindistan Başbakanı Modi yaptığı konuşmada daha çok Hindistan’ın reklamını yapmayı tercih etti Hindistan’ın yakın zamanda dünyanın üçüncü büyük ekonomisi olacağı müjdesini verdi ve bir süredir tartışılan küresel güneyin sesi kim sorusuna da cevap vermekten kaçmadı. Uzun süreden beri küresel güney adı az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin oluşturduğu bu yeni yapının liderliğini Çin’in yaptığı söyleniyor ancak Hindistan, Çin’in küresel güneyin sesi ve temsilcisi olmadığını söylüyordu. Bu zirvede de Modi açıkçası Hindistan’ın ekonomik gücüne vurguda bulunurken bir yandan da Hindistan’ın demokratik yapısına da atıfta bulunuyor, bir başka deyişle küresel güney in sesini otoriter bir yönetimin temsil edemeyeceğini aksine demokratik bir yönetimin temsil etmesini hak ettiğini söylüyerek adres olarak Hindistan’ı gösteriyordu. Modi açıkçası BRICS’in Batıya meydan okuyan bir araç değil ekonomik büyümeye ve refaha katkı sağlayan bir mekanizma olarak kalmasını istiyordu.
Putin’in video konferans yoluyla yapılan konuşması ise daha çok Ukrayna savaşı çerçevesinde şekillendi. Özellikle Karadeniz’deki tahıl girişimi konusunda Putin değerlendirmeler yaptı ve Rusya’nın tahıl ihracatı konusunda Batı yumuşayana kadar Rusya’nın Ukrayna tahıl koridoru konusundaki tavrının değişmeyeceğini belirtti. Aynı zamanda Batı’nın Rusya’ya uygulamış olduğu yaptırımların gayrimeşru olduğunu da ifade etti. Bu arada gelen haberlere göre, Rusya Ukraynasız yeni bir tahıl koridoru üzerinde çalıştığı bu noktada çeşitli ülkelerle temas halinde olduğu söyleniyor.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in okunan konuşmasında Çin, bir kez daha ABD’yi işaret eden hegemonya kavramını kullanarak bu kavram üzerinden eleştirilerini getirdi. Konuşmada; “hegemonyasını sürdürme takıntısına sahip bir ülke, kendi yolunun dışına çıkarak yükselen piyasaları ve gelişmekte olan ülkeleri felce uğrattığı” şeklinde ABD’nin adı verilmeden üstü kapalı bir şekilde eleştirildi. Yine koşmada Çin’in ABD’ye yetiştiği için ABD tarafından engellenmeye çalışıldığı bir Çin atasözüyle anlatılmaya çalışıldı. Açıkçası Çin Devlet Başkanının BRICS’te yaptığı konuşma daha önceki birçok uluslararası toplantıda yaptığı konuşmalarla paralellik gösteriyor. Son dönemde neredeyse her toplantıda hegemonya ve hegemonyacılık, Çin’in çevrelenmesi ve renkli devrimler gibi kavramlar konuşmaların ana başlıkların oluşturuyordu. Ancak bu sefer BRICS zirvesindeki konuşmada renkli devrim uyarısı yoktu.
Xİ JİNPİNG NEREDE?
Dünya nefesini tutmuş bir şekilde dün BRICS zirvesinin açılışını beklerken BRICS İş Konseyinde liderlerin konuşmaları gündeme damgasını vurdu. Zira tüm liderler harf sırsına göre konuşmalarını yaparken Çin Devlet Başkanı kürsüden konuşma yapmadı. Yerine Ticaret Bakanı konuşma metnini kürsüden okudu. Bu durum büyük bir şaşkınlık yarattı. Zira pazartesinden beri Xi Jinping Güney Afrika’da ve yoğun temaslar gerçekleştiriyordu. Buna rağmen açılış konuşmasını bizzat yapmadı. Daha tuhafı konuşmaların bitmesinden sonra verilen akşam yemeğine Xi Jinping’in katılması oldu. Çin’den herhangi bir resmi açıklama yapılmadı ve konu şu ana kadar halen gizemini korumakladır. Xi Jinping tıpkı Putin gibi daha önce kaydedilmiş bir video ile konuşma yapabilirdi ancak yapmadı, başkasına okuttu. Bu da gösteriyor ki konuşma yapmaması son dakika bir gelişmeydi. Zaten liderler toplantılarda doğaçlama olarak konuşma yapmıyorlar. Daha önce yazılmış ve salondaki konuklara ve basın mensuplarıma dağıtılan bir metni okuyorlar.
Dünya basını bu konuyu atlamadı. BRICS zirvesinden daha önemli bir olay haline geldi ve daha şimdiden bir çok söylenti dolaşıma girmeye başladı bile. Yorumlarda zaten Ağustos ayının başından bu yana Çin’de Xi Jinping’e ait hiçbir video veya fotoğraf yayınlanmadı, bu biraz garip görünüyor” ve bu son dakika konuşmama kararı daha da tuhaf görünüyor dendi.
Uzmanlar, Pekin’in Xi’nin neden gelmediğini muhtemelen hiçbir zaman açıklamayacağını, büyük ihtimalle devlet sırrı kapsamına alacağını söylüyorlar. Tıpkı eski Dışişleri Bakanı Qin Gang’ın ortadan kaybolması gibi Xi’nin de BRICS’te ortadan kaybolması bir devlet sırrı olarak kalacak.
Sonuç olarak BRICS, egemen güçlerin kontrol ettiği küresel ekonomiye alternatif bir sitem ve düzen arayışının bir sonucu olarak ortaya çıkmış bir yapı. Ancak bugün BRICS başta Afrika ülkeleri olmak üzere bir çok azgelişmiş ülke için yeni kredi kaynağı olarak görülüyor. Çin, BRICS’in bu imajına karşı çıkıyor BRICS’in G7‘nin alternatifi elit bir ekonomik topluluk olarak görüyor ve böyle de kalmasını istiyor.
