Hindistan – Orta Doğu – Avrupa Ekonomik Koridoru

Barış Adıbelli yazdı…

Bu hafta dünya politikasını nabzı bir kez daha Asya’da attı. Hindistan’da gerçekleştirilen G20 zirvesinde Hindistan, Suudi Arabistan, Avrupa Birliği, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Ürdün, Fransa, Almanya, İtalya ve ABD arasında bir mutabakat zaptı imzalandı. Hindistan- Orta Doğu -Avrupa Ekonomik Koridoru kağıt üzerinde kuruldu. Bu koridor herhalde G20 zirvesinin en önemli somut sonuçlarından birisiydi. Açıkçası Çin’in Kuşak ve Yol girişimine karşı alternatif bir rota geliştirilmeye çalışılıyor. Bilindiği üzere Kuşak ve Yol girişiminin batıya rotası Orta Asya, İran ve Türkiye üzerinden bir hat ve Rusya üzerinden ikinci hat ile sağlanıyor. Bir de Türkiye’nin orta koridor projesi var. Bu da devreye alındığında Kafkaslar üzerinden hem Anadolu’ya hem de Karadeniz’e çıkışı olacak. Bu arada AB’nin Küresel geçit ismini verdiği ve pandemi döneminde geliştirdiği bir projesi var. Bu proje de daha çok ulaşım ağları üzerinden şekillenmektedir.

Açıkçası, Hindistan-Orta Doğu-Avrupa ekonomik koridoru projesinin mimarlarından bir tanesi Şangay İşbirliği Örgütü’nde ve BRICS’te Çin ile omuz omuza duran Hindistan ya da en azından öyle olduğu sanılan Hindistan’dır. Hindistan açıkçası Çin’in Kuşak ve Yol girişimine karşı böyle bir adım atmıştır. Zaten başından beri Çin-Pakistan ekonomik koridorunun kendisine bir tehdit olarak gören Hindistan, bu bağlamda bu koridorun alternatifini oluşturabilme adına İran’ın Basra Körfezinin girişindeki Çabahar limanına yatırım yapmış Çabahar limanı’nı adeta Pakistan’ın Gwadar limanının bir muadili haline getirmeye çalışmıştır, ama ne hikmetse yeni ekonomik koridorda İran yer almamaktadır ve İran’ın ezeli düşmanı ABD ve İsrail hatta Suudi Arabistan bu projenin ana yapı taşlarıdır.

Bu yeni koridor ile Çin’in Kuşak ve Yol girişiminin en önemli limanlarından olan İsrail Hayfa limanı ve Yunanistan Pire limanı, Hindistan Orta Doğu Avrupa ekonomik koridorunun iki önemli limanı haline  gelecek. Böylece Kuşak ve Yol girişiminin Ortadoğu’daki en önemli limanlarından Hayfa ile Ege’deki Avrupa’daki en önemli limanı Pire de el değiştirmiş olacak. Halihazırda zaten Pire limanında Miçotakis hükümeti Çin’e hiçbir yeni adım attırmamaktadır. Pire limanı Kuşak ve Yol girişimi için bir dağıtım terminali olarak daha en başından itibaren Çin için yanlış tercihti, zira Çin Avrupa Birliği içerisinde Yunanistan üzerinden bir oyun kurgulama adına böyle bir tercih yaptı, ama kısa sürede Pire limanı fiyaskoyla sonuçlandı. Halbuki Türkiye doğru bir tercih olabilirdi. Maalesef, Çin’in Türkiye’ye yönelik birtakım önyargıları var ve bu önyargılar Çin’in Türkiye’yle daha ileri stratejik bir ilişki kurmasını engelliyor. Türkiye ise hemen her fırsatta Çin’e anlaşamadığınız konuları rafa kaldırıp anlaştıklarımız üzerinden ilişkilerimizi geliştirelim diyor; ancak Çin yanaşmıyor.

Hindistan-Orta Doğu-Avrupa ekonomik koridoru aynı zamanda geçtiği yerlerde de altyapının güçlendirilmesi ve o bölgelerini kalkındırması açısından da faaliyet gösterecek olması bakımından Orta Doğu bölgesinin kalkındırılması bakımından önemli. Fakat ABD’nin Orta Doğu’yu kaybettiği bir dönemde böyle bir hamlenin gelmesi ABD’nin Çin’e rağmen Ortadoğu’da yeniden ipleri eline alması anlamına geliyor. Bu koridor, orta vadede Ortadoğu ülkelerine bir tercih de dayatacak: Ya Kuşak Yol ya da Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik koridoru.

Ekim ayında Kuşak ve Yol Girişiminin üçüncü zirvesi Pekin’de toplanacak. Muhtemelen bu yeni gelişmelere ilişkin Çin’in de adımları bu zirvede açıklanacak. Türkiye’den katılım ne düzeyde olacak şu an için belli değil. İlk zirveye Cumhurbaşkanı Erdoğan katılmış, bir de konuşma yapmıştı. Ancak ikinci zirveye katılmadı. Türkiye’nin daha alt düzeyde temsil edildiği ikinci zirveye Yunanistan ve Kıbrıs Rum yönetimi tam kadro katıldı ve Pire limanını Kuşak ve Yol Girişimine entegre etmeyi başardılar. Üçüncü zirveye mutlaka Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bizzat katılması gerekir. Zira önümüzdeki dönem koridorlar dönemi olacağını G20 toplantısında ABD başkanı Biden söyledi. Taşların yeniden dizileceği dönemde tribünde değil sahada olmak gerekir.

Sonuç olarak, ABD, Asya, Ortadoğu ve Afrika’da birbirleriyle bağlantılı yeni ekonomik koridorlar kuracaklarını duyurdu. Mesele Asya ile Avrupa olduğunda bütün koridorların kesiştiği yer Türkiye olacak. Ancak Türkiye’nin bu konuda hem kendi koridorlarını geliştirmesi bakımından hem de öteki projelerin içinde yer alması bakımından büyük çaba sarf etmesi gerekiyor. Bu çabalarının yanında iyi bir lobicilik faaliyeti gereklidir.