Barış Adıbelli yazdı…
Afganistan’da yeni geçici hükümetin kurulmasının hemen ardından ABD’de de 20.yılında 11 Eylül terör saldırılarında hayatını kaybedenler anıldı. Burada özellikle Pentagon’da yapılan törende ABD savunma bakanının yaptığı konuşmada Çin tehdidinin Afganistan’dan daha önemli olduğunun altı çizildi. Son günlerde ABD, Çin tehdidi kelimelerini ağzından düşürmemeye başladı. Hatırlanacağı üzere önce başkan yardımcısı Kamala Harris Asya turunda Çin’e işaret etmişti. Ardından da Dışişleri Bakanı Blinken Ortadoğu turundan körfez ülkelerine ABD’nin Afganistan, Çin’e ve Rusya’ya daha rahat odaklanmak için çıktığını söylemişti.
Buradan çıkan sonuç, Biden yönetiminin Amerikan kamuoyuna ve müttefiklerine bir türlü Afganistan’dan neden çıktıklarını anlatamamış olması. Bu nedenle şimdilerde Biden yönetimi Afganistan’ı niye terk ettiklerine yönelik inandırıcı bir gerekçe yaratma arayışındalar. Bu bağlamda yine yardımlarına Çin tehdidi söylemi koştu. Ancak birkaç gün önce Biden-Xi arasında yapılan uzun telefon görüşmesinde ise başka bir atmosfer oluştu. Her iki ülke de rekabeti olası bir çatışmaya döndürmeme kararı aldı. Kuşkusuz ABD’nin Çin gerekçesini Amerikan halkı ve müttefikler “yutar mı” önümüzdeki günlerde göreceğiz.
Tüm bu tartışmalar sürerken Çin cephesinde de gelişmeler var. Pazar günü Şanghay İşbirliği Örgütü Kazakistan’ın hemen yanı başındaki Rusya’nın Orenburg bölgesinde 8 üye ülkeden 4 bin askerin katıldığı terörizmle mücadele tatbikatı olan Barış Görevi 2021 tatbikatı başladı. 25 Eylül’e kadar sürecek olan tatbikata Çin de 558 asker ile katılıyor. Son dönemde Rusya, bölgede Tacikistan, Özbekistan ve Çin ile ayrı ayrı terörizmle mücadele tatbikatı yaptı. Bu tatbikatlar gösteriyor ki bölge ülkeleri Afganistan’daki gelişmelerden endişe duyuyor. Özellikle geçen hafta açıklanan Taliban geçici hükümetinin yapısı kötümser bir havanın doğmasına neden oldu. Başta başbakan olmak üzere kabinenin bir takım üyeleri BM ve ABD’nin terör ve yaptırım listesinde. Özellikle ABD tarafından Afganistan’daki en tehlikeli terör örgütü olarak adlandırılan Hakkani grubunun lideri ve akrabalarının hükümette yer alması Rusya ve Çin’in dikkatinden kaçmamıştır.
Taliban, Hakkani ailesinin ve başbakanın terör listesinden çıkarılmamasının Doha anlaşmasının ihlali anlamına geldiğini söyleyerek ABD’yi sert bir şekilde eleştirdi. Buradan da anlaşılıyor ki Taliban ile ABD arasında belli isimlerin terör listelerinden silinmesi konusunda bir anlaşma olmuş. Tabii bu durum Amerikan kamuoyunda da büyük bir tepkiye neden oldu.
Sonuç olarak, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) Barış misyonu 2021 tatbikatı Avrasya coğrafyasının ABD’nin olası kumpaslarına karşı bir ön uyarı olarak yorumlanmasında fayda var. Kuşkusuz Şanghay İşbirliği Örgütü içinde en zayıf halka Hindistan. Hindistan hem Çin hem de Pakistan ile husumetli bir ülke ve aynı zamanda ABD’nin Hint-Pasifik stratejisinin ve bölgesinin eksen ülkelerinden birisidir. Şanghay İşbirliği Örgütü’nün önündeki en önemli gündem maddesi İran’ın da örgüte tam üye olarak kabul edilmesidir. Önümüzdeki dönem İran’ın tam üyeliği meselesinin çözüme kavuşturulacağı ihtimali oldukça yüksek. ABD’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’nün bölgede oluşturduğu dayanışma ve işbirliği ruhuna karşı koyacak muadil bir yapısı veya yapılanması yok. ABD’nin Afganistan’dan çekilmesi Rusya ve Çin’in Orta Asya’da özellikle güvenlik mimarisini daha sağlamlaştırmaya yönelik çabalarını artırdı. Buna rağmen Çin, Taliban ile ilişkilerini de geliştirmeye devam etmektedir. Özellikle finans alanında Taliban’a önemli taahhütlerde bulunmaktadır. Taliban da Çin’in Kuşak ve Yol girişimine katılma; hatta Şanghay İşbirliği Örgütü’ne tam üye olma konusunda oldukça hevesli. Tüm bu tartışmalara son noktayı 11 Eylül günü cumhuriyetçi senatör Lindsey Graham’ın Fox News Channel’da yaptığı değerlendirmede “günün sonunda ABD, Afganistan’a tekrar dönecek” diyerek koymuştur.
