Son günlerde Suriye ile ilgili çok önemli gelişmeler yaşanıyor. Geçtiğimiz günlerde Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Esad yönetimi ile muhaliflerin uzlaşabileceğini söylemesi ve ardından başlayan Esad yönetimiyle siyasal diyalog tartışmaları MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin açıklamalarıyla yeni bir boyuta taşındı. Özellikle, MHP Genel Başkanı Bahçeli’nin pazartesi günü Suriye ile siyasal diyaloğun kurulmasına destek veren açıklaması ve zaman sınırı olarak da 2023’ü göstermesi, yakın zamanda Esad yönetimi ile hükümet arasında yeni bir sürecin başlayacağının da ilk göstergelerinden birisi oldu.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun açıklamalarından Rusya tarafının uzun zamandan beri Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Esad’ı bir araya getirmek için uğraştığını, bu yönde Putin’in arabuluculuk yapmak istediği anlaşılıyor. Hatta her Erdoğan-Putin görüşmesinin ana gündem maddelerinden birisi de bu oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan nasıl Zelensky ile Putin’i bir barış için İstanbul’da bir araya getirmek için her fırsatı değerlendiriyorsa, Putin de benzer şekilde bugüne kadar Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Esad’ı bir araya getirmek için bütün fırsatları değerlendirdi.
Ancak hiçbir girişim bu son gelişmeler kadar ciddi olmamıştı. Hâlihazırda Türkiye daha alt seviyelerde örneğin istihbarat teşkilatları arasında görüşmeler sürdürülüyordu. Bir başka deyişle bir temas zemini zaten var, bu zemin ürerinde geliştirilecek yeni bir sürece ihtiyaç var.
Peki olası Erdoğan-Esad görüşmesi nerede gerçekleşecek? Görüşme için Esad Türkiye’ye gelir mi? Esad ilk aşamada Türkiye’ye gelmez, Cumhurbaşkanı Erdoğan da Şam’a gitmez. He iki taraf da ilk adımı atan kendisi olmak istemiyor. Bu bir nevi yenilgiyi kabul etmek gibi görülüyor. İşte; bunu aşabilmek adına muhtemelen Rusya tarafı Türkiye ve Suriye’yi farklı bir platformda bir araya getirmeyi düşünüyor.
Rusya tarafı geniş katılımlı bir görüşme zemini arzu ediyor. Yani en azından ABD’nin dışında sahadaki tüm devletlerin olacağı bir başka deyişle Astana sürecinin ortaklarının bulunacağı bir zeminde olması düşünülüyor. Bu zemin için en uygun fırsat Eylül ayında Semerkant’ta yapılacak olan ve sahadaki tüm devletlerin katılacağı Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Liderler zirvesi gibi görünüyor. Zirvede Rusya, Çin ve İran hazır olacak, ayrıca Katar ve Suudi Arabistan da zirveye katılacak. Muhtemelen bu zirveye Esad da davet edilecek ve olası Erdoğan-Esad görüşmesi ŞİÖ Zirvesi marjında sağlanmış olacak. İlk etapta detaylı bir görüşmeden çok yeni bir süreci başlatacak kısa bir görüşme olacak. Ardından belki yeni görüşmeler ve heyetler arası görüşmeler zaman içinde gerçekleştirilecek.
Putin, Soçi görüşmesinde ŞİÖ zirvesine Türkiye’yi davet etmişti. Bugün Suriye konusundaki gelişmelere bakılınca Soçi’deki ŞİÖ zirvesi daveti de daha fazla anlam kazandı. Daha önceki yorumlarımızda bu davetin nedenini olası bir tam üyelik davetiyle ilişkilendirmiştik. Fakat yeni gelişmeler meselenin Suriye ile ilgili de olabileceğini bize gösteriyor. Belki de her ikisi olacak. Her şeye rağmen gerçek şu ki iki yönetim arasında bir siyasi diyalog tesis edilirse Türkiye’nin önünde oldukça zor ve sancılı bir süreç var.
Not: Yukarıdaki değerlendirme tamamıyla son gelişmelerden ortaya çıkan olasılıklar üzerinden farklı bir okumadır, herhangi bir kulis bilgisine dayanmamaktadır!
